Bu yazının konusu, Türkçe karşılığı "ama" olan, Fince mutta ve vaan bağlaçları.
 |
| mutta/vaan |
- Näin hänet eilen, mutta en puhunut hänelle.
- Dün onu gördüm ama onunla konuşmadım.
Onu gördüm onunla konuşmadım.- Haluaisin tulla, mutta minun täytyy jäädä kotiin.
- Gelmek isterdim ama evde kalmam gerekiyor.
Gelmek isterdim evde kalmam gerekiyor.- Ruoka on hyvää mutta kallista.
- Yemek iyi ama pahalı.
Yemek iyi pahalı.- Ei pimeää vaan valoisaa
- Karanlık değil ama aydınlık
- Karanlık değil, aydınlık
- Minulla ei ole nälkä vaan jano.
- Aç değilim ama susadım.
- Aç değilim, susadım.
- Sinun täytyy kääntyä ei oikealle vaan vasemmalle.
- Senin sağa değil ama sola dönmen gerekiyor.
- Senin sağa değil, sola dönmen gerekiyor.
Çevirilerimizi yaptık, peki bunları nasıl yorumlamalıyız, niçin bir şeyler yazıp sonra üstünü çizdim?
- Mutta, bağlacın iki tarafındaki ifadeler birbiriyle ilişki ifade ettiğinde kullanılıyor. Bizim örneklerimizde bunlar görmek-konuşmamak, gelmeyi istemesi-evde kalmasının gerekmesi, güzel olması-pahalı olması. Halbuki vaan, bağlacın iki tarafındaki ifadeler birbirinin alternatifi olan, birbiriyle zıtlaşan şeyler ya da durumlar olduğunda kullanılıyor. Bununla ilgili örneklerimiz de, karanlık-aydınlık, açlık-susuzluk, sağa dönmek-sola dönmek.
- Mutta kullanılmış bir cümlenin Türkçe çevirisinden "ama" çıkarıldığında geriye anlamsız bir cümle kalıyor; üstünü çizdiklerim de bu anlamsız cümleler. Diğer yandan, vaan kullanılmış bir cümlenin Türkçe çevirisinden "ama" çıkarıldığında elimizde yine anlamlı bir cümle kalıyor. Vaan'lı cümlelerin ikinci satırındaki çevirilerde bunu görebilirsiniz.
- Bir konuya ek bilgi vermek için mutta, bir düzeltme yapmak için vaan kullanılıyor.
- Minä en ajanut, mutta kuljettajani ajoi.
- Ben sürmedim ama şöförüm sürdü.
- Arabayı kendi sürmemiş, önce bunu söylüyor; sonra da kimin sürdüğünü ilave ediyor.
- Minä en ajanut, vaan kuljettajani ajoi.
- Ben değil ama, şoförüm sürdü.
- Ben değil de şoförüm sürdü.
- Arabayı kullananın kendisi olmayıp şoför olduğunu söyleyerek düzeltiyor.
- Ostin omenoita, mutta en syönyt.
- Elma satın aldım, ama yemedim
- Yemediğini belirterek, satın aldıktan sonra ne olduğu/olmadığı konusunda bilgi veriyor.
- En ostanut omenoita vaan päärynöitä.
- Elma satın almadım ama, armut (satın aldım)
- Aldığı şeyin bilgisini düzelterek veriyor, alternatifini söylüyor.
Mutta ve vaan cümle başında da kullanılabiliyor.
- Opiskelijat ovat tyytyväisiä kouluun. Mutta entä koulutuksen laatu?
- Öğrenciler okuldan memnun. Peki ya eğitimin kalitesi?
- Toistaiseksi nautin suomen opiskelemisesta . Vaan, kuinka kauan?
- Şimdilik Fince çalışmaktan keyif alıyorum. Ama ne kadar sürecek?
Mutta mı vaan mı, biraz öğrendik herhalde; zor muymuş?
- Se on vaikea vaan ei mahdotonta!
- Zor ama imkansız değil!
Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları
| mutta/vaan: ama, ancak, fakat | ruoka: yemek, yiyecek |
| eilen: dün | omena: elma |
| nähdä: görmek | päärynä: armut |
| puhua: konuşmak | opiskelija: öğrenci |
| halua: istemek | koulu: okul |
| tulla: gelmek | kallis: pahalı |
| täytyä: zorunluluğu olmak | hyvää: iyi |
| jäädä: kalmak | pimeä: karanlık |
| kääntyä: dönmek | valoisa: aydınlık |
| ostaa: satın almak | tyytyväinen: memnun, hoşnut |
| syödä: içmek | vaikea: zor |
| nauttia: keyif almak, tadını çıkarmak | mahdoton: imkansız |
| opiskella: çalışmak (ders) | nälkä: açlık |
| toistaiseksi: şimdilik | jano: susuzluk |
| kuinka kauan: ne zamana kadar, ne kadardır (süre) | latu: kalite |
| oikealle: sağa | vasemmalle: sola |
Bu yazıdaki örneklerde, bazılarından daha önce hiç bahsetmediğim birçok dilbilgisi öğesi var, onları da kısaca gözden geçirelim. İleride bunlarla ilgili ayrıntılı bilgi vermeyi düşünüyorum.
- hänet: hän, akkusatiivi
- hänelle: hän, allatiivi
- minulla: minä, adessiivi
- en puhunut, en ostanut, en syönyt: imperatiivi, olumsuz
- Belirli geçmiş zaman olumsuz fiil çekimlerinde önce olumsuzluk ve şahıs bildiren kelimeyi (en/et/ei/emme/ette/eivät) getiriyoruz. Sonra da fiil köküne -nut/-nyt, -neet ve benzeri eklerden uygun olanı koyuyoruz.
- haluaisin: haluta, konditionaali
- Bu sözcükte gördüğünüz "isi", "isterdim" anlamını vermeye yarıyor.
- minun täytyy: iyelik (aitlik) eki+täytyä
- Cümle kuruluşu "benim ……… zorunluluğum var" şeklinde.
- Türkçeye "...……………… zorundayım" olarak çevrilebilir.
- jäädä kotiin: jäädä+illatiivi
- eve kalmak
- Fincede "evde kalmam gerekiyor" derken, bunu -de/-da anlamını veren eklerle veya evde anlamındaki kotona kelimesiyle ifade edemiyoruz. Nedense illatiivi kullanmışlar bunun için.
- tyytyväinen kouluun: tyytyväinen+illatiivi
- okula hoşnut
- Bu sıfatı kullanırken ilgili isme Türkçedeki gibi -den/-dan anlamını veren ekler değil, illatiivi eklerini koyuyoruz, okuldan hoşnut değil, okula hoşnut oluyoruz.
- nautin opiskelemisesta: nauttia+elatiivi
- Bir şeyden keyif almak fiili, isme veya isim-fiile gelen elatiivi ekiyle kullanılıyor.
- opiskelemisesta: çalışmadan, çalışmaktan, hatta belki de, çalışmasından
- Opiskella fiilini ve -sta/stä ekini biliyorsanız yolu yarılamışsınız demektir. Stockholm'den (Tukholmasta) der gibi, "çalışmaktan" diyebiliyoruz. Çalışmak fiili isimleştirilip buna elatiivi eki olan -sta ekleniyor.
- suomen: genitiivi
- suomen opiskelemisesta: Finceyi çalışmaktan
- pimeää, kallista, mahdotonta: tekil partitif
- Olumsuz cümlelerde partitif kullanıyorduk, sıfatlar da gereğinde partitif oluyordu.
- Sessiz harfle biten kelimeleri partitif yapmak için -ta ekliyorduk.
- omenoita, päärynöitä: çoğul partitif kelimeler.
- Olumsuz cümlelerde partitif kullanıyorduk.
- minulla ei ole nälkä: bende açlık yok
- Tam çevirisi yukarıdaki gibi; Türkçeye de "aç değilim" olarak çevrilebilir. Aynı anlama gelen Fince cümle ise "minä en ole nälkäinen".
