Fincede Nasıl Kibarca Soru Sorulur

Bu yazıda karşımızdakinden nazik bir şekilde talepte bulunmak ve bir şeyi kibarca istemek için kurulacak soru cümlelerinin kalıbını öğreniyoruz.

Yazıyı Web sitemde de okuyabilirsiniz.

Voida fiilinden soru yapıp arkasına konuyla ilgili fiilin mastar hali getiriliyor.
Voinko istua tähän? ― Buraya oturabilir miyim?
Voitko auttaa minua? ― Bana yardım edebilir misin?
Voitko antaa sen? ― Onu verebilir misin?

Voida ve saada fiillerinden yaptığımız sorularda kelimenin içine sadece iki harf ekleyerek biraz daha kibar olabiliyoruz.
Voisitko auttaa minua? ― Rica etsem bana yardım edebilir miydin?
Voisitko antaa sen? ― Onu verebilir miydin?
Saisinko kaksi kuppia kahvia. ― İki fincan kahve alabilir miydim?

Bu eklediğimiz -si, fiillerde şart kipini oluşturan ek ama Finceye başlangıç aşamasında şart kipini değil bu kalıpları öğrenip kullanmak yeterli.

Fince zor mudur, Fince mi zordur?

Türkçe bilenler için Fince pek zor değildir ama çok çalışmak gerekiyor.

Web sitemi de ziyaret edebilirsiniz:
Finceye Giriş | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Bu yazının konusu Fince soru cümlelerinde söz dizimi.

Fince mi? Öğrenmek mi? Kolay mı? Ben mi? Bizdeki -mı, mi/-mu, mü eklerine karşılık gelen -ko/-kö ekinin soru cümlelerinde istediğimiz ismin, sıfatın ya da zamirin arkasına arkasına gelebilmesi, söz diziminin buna uygun olarak değiştirilebilmesi ve buna göre farklı şeylerin vurgulandığı düzgün cümleler elde edilebilmesi, Türkçe ile Fincenin neredeyse bire-bir uyumlu olduğu ve her dilde bulunmayan bir özellik. Tabii normalde soru cümleleri daha sık olarak, soru kelimeleriyle ve fiillerin arkasına koyulan eklerle oluşturuluyor.

Aşağıdaki yazı bir yandan bu tür soru cümleleriyle ilgili, bir yandan da duyularımızla algıladıklarımızı ifade etmeyle ilgili olan, Fince-kulaga-nasıl-geliyor başlıklı yazımın devamı. Konuya yabancıysanız önce o yazıya bir göz atmanız faydalı olabilir. 

Örnek soru cümleleri:

tuntua

• Miltä tämä seinä tuntuu: Bu duvar nasıl bir his veriyor?
• Tuntuuko tämä seinä karhealta: Bu duvar pürüzlü bir his veriyor mu?
• Seinäkö tuntuu karhealta: Duvar mı pürüzlü bir his veriyor?
• Odaları gezerken elinizi duvarda ve kapıda gezdirdiniz, pürüzlü bir his veriyor dediniz, yanınızdaki bunu hangisi için söylediğinizi anlamadı ve sordu.
• Karhealtako tämä seinä tuntuu? Duvarın verdiği his pürüzlü mü?
• Elinizi duvarda gezdirdiniz, yüzünüzü buruşturdunuz, yanınızdaki neden acaba diye düşündü, bir tahmin yürüttü ve sordu.
• Tämäkö seinä tuntuu karhealta? Bu mu pürüzlü his veren duvar?
• Bu senaryomuzda da, şöyle rastgele bir işaret yaptığınız için, yanınızdaki kişi hangi duvardan bahsettiğinizi anlamadı ve sordu.

näyttää

• Miltä ilma näyttää: Hava nasıl görünüyor?
• Näyttääkö ilma hyvältä: Hava iyi görünüyor mu?
• Ilmako näyttää hyvältä: Hava mı iyi görünüyor? 
• Hyvältäkö ilma näyttää: Hava iyi mi görünüyor?

maistua

• Miltä jäätelö maistuu: Dondurmanın tadı nasıl/neye benziyor?
• Maistuuko jäätelö vadelmalta: Dondurmada ahududu tadı var mı?
• Jäätelökö maistuu vadelmalta: Dondurmada mı ahududu tadı var?
• Vadelmaltako jäätelö maistuu: Ahududu mu dondurmanın verdiği tat?
  

haista

• Miltä täällä haisee: Burası ne kokuyor (kötü koku)?
• Haiseeko makuuhuone sipulilta: Yatak odası soğan kokuyor mu?
• Makuuhuoneko haisee sipulilta: Yatak odası mı soğan kokuyor?
• Sipuliltako makuuhuone haisee: Yatak odası soğan mı kokuyor?

tuoksua

• Miltä vauva tuoksuu: Bebek ne kokuyor (güzel koku)? 
• Tuoksuuko vauva talkilta: Bebek talk pudrası kokuyor mu?
• Vauvako tuoksuu talkilta: Bebek mi talk pudrası kokuyor?
• Talkiltako vauva tuoksuu: Bebek talk pudrası mı kokuyor?
  

kuulostaa

• Miltä meidän skenaario kuulostaa: Bizim senaryomuz kulağa nasıl geliyor?
• Kuulostaako meidän skenaario jännittävältä: Bizim senaryomuz kulağa heyecan verici geliyor mu?
• Meidän skenaarioko kuulostaa jännittävältä: Bizim senaryomuz mu kulağa heyecan verici geliyor?
• Meidänkö skenaario kuulostaa jännittävältä: Bizim mi kulağa heyecan verici gelen senaryo?
• Kulağa heyecan verici gelen bizim senaryo mu?
• Skenaarioko kuulostaa jännittävältä? Senaryo mu kulağa heyecan verici geliyor?

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

miltä: nasıl	tämä: bu
näyttää: görünmek	täällä: burada
tuoksua: güzel kokmak (bir şey gibi)	seinä: duvar
haistaa: kötü kokmak (bir şey gibi)	ilma: hava
kuulostaa: kulağa (bir şey gibi) gelmek	jäätelö: dondurma
maistua: tadı olması (bir şey gibi)	vadelma: ahududu
tuntua: hissi vermek (bir şey)	makuuhuone: yatak odası
karkea: pürüzlü	sipuli: soğan
hyvä: iyi	vauva: bebek
jännittävä: heyecan verici	talkki: talk pudrası
meidän: bizim	skenaario: senaryo

Fince kulağa nasıl geliyor?

Bu yazının konusu Fincede duyularımızla algıladıklarımız ve ilgili fiillerin kullanımı. 

tuoksuu basilikalta

Bir şeyin nasıl göründüğünü, kulağa nasıl geldiğini, tadının neye benzediğini, kokusunun nasıl olduğunu, nasıl bir his verdiğini sormak ve tanımlamak için aşağıdaki açıklamaların ve örneklerin faydalı olacağını umuyorum. 

• Miltä sorusunu cevaplıyoruz.
• Nasıl görünüyor, tadı nasıl vb.
• Miltä, hangisinden, neden (ne+den) anlamındaki bir soru kelimesi. 
• Bu kelime, hangisi ve ne anlamındaki mikä kelimesinin ablatiivi hali. 
• Hem tekil, hem çoğul.
  
• Soruyu cevaplarken de yine ayrılma eklerinden ikincisi olan ablatiivi kullanıyoruz.
• fiil+ablatiivi
• Fiilden sonraki sıfat/isme getirilen -lta/-ltä ekleri ile -den/-dan anlamı veriliyor. 

näyttää: görünmek, görünmek bir şey gibi

• Tämä kiipeily näyttää vaikealta: Bu tırmanış zordan görünüyor
• Tırmanışı tanımlayan bir sıfat var.
• Merenranta näytti silloin laiminlyödyltä: Sahil o zaman ihmal edilmişten görünüyordu
• Geçmiş zamanı da örneklere alayım.
• Yine bir şeyin bize nasıl geldiği bir sıfatla tanımlanıyor.
• Lasten mielestä pilvet näyttävät puuvillalta: Çocuklara göre bulutlar pamuktan gibi görünüyor
• Bu defa bir şey başka bir şeye şekil olarak benziyor.
• İlgili kelimelerden:
• näkymä: görünüş
• ulkonäkö: dış görünüş

tuoksua: kokmak (güzel koku için)

• Keittiö tuoksuu tuoreilta mansikoilta: Mutfak tazeden çilekten kokuyor
• Bu örnekte koku, hem bir sıfat hem de bir isimle tanımlanıyor
• Hiuksesi tuoksuvat ihanilta: Saçın çok güzelden kokuyor
• Hiukset saç demek olup çoğul bir kelime olarak kullanılıyor.
• İlgili kelimelerden bazıları:
• tuoksu: koku, rayiha
tuoksukynttilä: kokulu mum 
• tuoksahtaa: hafifçe kokmak, çabuk kaybolan hafif bir kokunun gelmesi
• tuoksuva: hoş kokulu

Kokulu mumlarla ilgili kısa bir yazı: Tunnelmia ja tuoksuja: 6 ihanaa tuoksukynttilää | Koti & Keittiö (kotijakeittio.fi)

haista: kokmak (kötü koku için)

• Olohuone haisee tupakalta: Salonda tütünden kokuyor
• Neyin kokusu olduğunu söylüyoruz yani bir isim kullanıyoruz.
• Tütün kokusu hoş da gelebilir: Olohuone tuoksuu tupakalta
• İlgili iki kelime:
• haistelu: koklama, koklayış
• Haista paska! Si.tir git! 
• Kaba bir ifade, bilin ama kullanmayın derim.

kuulostaa: kulağa gelmek

• Hän kuulostaa iloiselta: Onun sesi kulağa neşeliden geliyor.
• Kohteesi kuulosti hyvältä: Hedefin kulağa iyiden geldi
• Hedefini, amacını olumlu karşıladım anlamında.
• kuulo: işitme (isim)

maistua: tadı olmak

• Tämä greippi maistuu happamalta: Bu greyfurt(un) ekşiden bir tadı var.
• Greyfurtun ekşi olduğunu söylemekle de yetinebiliriz: Tämä greippi on hapan.
• Tämä greippi maistuu ananakselta: Bu greyfurtun tadı ananas gibi
• Buraya kadar yazdıklarım anlaşılmıştır diye düşünerek Türkçe karşılığını yazdım. 
• Nämä greipit maistuvat happamilta: Bu greyfurtlar ekşilerden tat veriyor.
• Çoğulları ihmal etmeyelim.
• maku: tat (bir şeyin tadı), tat (duyu)
  

tuntua: hissedilmek, hissi vermek

• Tämä kangas ei tunnu nylonilta: Bu kumaş naylon hissi vermiyor.
• Örneklerde olumsuz cümlelere de sık sık yer vereceğim artık.
• Tämä lasi ei tuntunut aikaisemmin liukkaalta: Bu cam önceleri kaygan hissi vermiyordu.
• Herhalde aşınıp düzleşti. İpucu: Fiillerin belirli geçmiş zaman olumsuz çekimlerinde -nut/-nyt ekleri kullanılıyor.
• İlgili kelimelerden:
• tuntu: yapı, doku
• tuntuma: dokunuş, his
• tuntuinen: ... hissi veren

Miltä ile soru cümleleri:

• Miltä tämä seinä tuntuu: Bu duvar nasıl bir his veriyor?
• Miltä ilma näyttää: Hava nasıl görünüyor?
• Miltä jäätelö maistuu: Dondurmanın tadı nasıl/neye benziyor?
• Miltä täällä haisee: Burası ne kokuyor (kötü koku)?
• Miltä vauvat tuoksuvat: Bebekler ne kokuyor (güzel koku)? 
• Miltä meidän skenaario kuulostaa: Bizim senaryomuz kulağa nasıl geliyor?

Bu konunun devamı olan Fince zor mudur Fince mi zordur? yazımda hem duyularımızla algıladıklarımız hem de aynı kelimelerin farklı söz dizimleri ile oluşturulan soru cümlelerini bulabilirsiniz. 

Not: Bu fiillerin başka yakın anlamları ve kullanım şekilleri de olabilir. Bu yazıda neyin ne hissi verdiğini, neyi nasıl algıladığımızı ifade etmeyi öğreniyoruz. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

· aikaisemmin: önceleri, önceden	· miltä: nasıl
· ananas: ananas	· näkymä: görünüş
· greippi: greyfurt	· nämä: bunlar
· haista paska! Si.tir git!	· näyttää: görünmek
· haistaa: kötü kokmak (bir şey gibi)	· nylon: naylon
· haistelu: koklama, koklayış	· olohuone: salon, oturma odası
· hän: o	· pinta: yüzey
· hapan: ekşi	· seinä: duvar
· hiuksesi: saçın (hiukset)	· silloin: o zaman
· hyvä: iyi	· skenaario: senaryo
· ihana: çok güzel, harika	· täällä: burada
· ilma: hava	· tämä: bu
· iloinen: neşeli	· tuntu: yapı, doku
· jäätelö: dondurma	· tuntua: hissi vermek (bir şey)
· kangas: kumaş	· tuntuinen: ... hissi veren
· keittiö: mutfak	· tuntuma: dokunuş, his
· kiipeily: tırmanış	· tuoksahtaa: hafifçe kokmak, çabuk
· kohde: hedef	kaybolan hafif bir kokunun gelmesi
· kuulo: işitme (isim)	· tuoksu: koku, rayiha
· kuulostaa: kulağa (bir şey gibi) gelmek	· tuoksua: güzel kokmak (bir şey gibi)
· laiminlyöty: ihmal edilmiş	· tuoksukynttilä: kokulu mum
· lasi: cam	· tuoksuva: hoş kokulu
· maistua: tadı olması (bir şey gibi)	· tuore: taze
· maku: tat (bir şeyin tadı), tat (duyu)	· tupakka: sigara
· mansikka: çilek	· ulkonäkö: dış görünüş
· meidän: bizim	· vaikea: zor
· merenranta: sahil (denizin kenarı)	· vauva: bebek

Fince kukalı saklambaç

Bu yazının konusu kuka yani kim ve halleri.

Facebook sayfama gelen bir soru üzerine bu yazıyı hazırladım. Kim, ne hallere giriyormuş aşağıda görebilirsiniz. Dikkatinizi çekecektir, kuka kelimesinin hallerinde ku- ile başlayan hiç bir kelimeye rastlayamıyoruz. Bunun nedeni, tekillerin kene- kökünden, çoğulların ise kei- kökünden türetilmiş olmasıymış. 

kuka: kim tekil çoğul dilbilgisi halleri nominatiivi kuka ketkä genetiivi kenen keiden/keitten partitiivi ketä keitä akkusatiivi  kenet ketkä yer bildiren haller inessiivi kenessä keissä elatiivi kenestä keistä illatiivi keneen/kehen keihin adessiivi kenellä keillä ablatiivi keneltä keiltä allatiivi kenelle keille marjinal haller essiivi kenenä keinä translatiivi keneksi keiksi instruktiivi*  - - abessiivi kenettä keittä komitatiivi - -

*Kun, kuin ve kuinka var ama bunlar tamamen farklı anlamda kelimeler haline gelmişler. Bu nedenle kaynaklarda instruktiivi hali yoktur diye geçiyor. Bu nedenle bunları bu yazıya almadım.

Kuka, muhatabımız veya söz konusu ikiden çok kişi olduğunda kullanılıyor. Muhatap veya söz konusu iki kişi olduğunda hangisi/hanginiz anlamındaki kumpi ve bundan türetilen kelimelerin kullanılması gerekiyor.

• nominatiivi kuka, ketkä: kim, kimler
• Kuka hän on: O kim?
• Kuka soittaa: Kim arıyor?
• En tiedä kuka hän on: Bilmiyorum kim o.
• Onun kim olduğunu bilmiyorum.
• genetiivi: kenen, keiden/keitten: kimin, kimlerin
• Kenen vuoro on: Kimin sırası?
• Sıra kimde?
• Kenen liput nämä ovat: Kimin biletleri bunlar?
• Tiedän kenen liput nämä ovat: Biliyorum kimin biletleri bunlar.
• Bunların kimin biletleri olduğunu biliyorum.
• partitiivi: ketä, keitä 
• Ketä'yı doğru kullanabilmek için partitiivi fiilleri bilmek gerekiyor.
• Ketä poliisi etsii: Polis kimi arıyor?
• Ketä sihteeri auttaa: Sekreter kime yardım ediyor?
• Ketä myyjä palvelee: Satıcı kime hizmet ediyor
  
• akkusatiivi: kenet, ketkä
• Kenet haluaisit nähdä: Kimi görmek istersin?
• Kenet haluaisit tavata: Kimi tanımak istersin?
• Kiminle tanışmak istersin?

Yer bildiren hallerle kullanılan fiillerin bilinmesi, kimde, kimden, kime derken yapacağımız seçimde belirleyici oluyor.

• adessiivi kenellä keillä: kimde, kimlerde
• Kenellä on kaukosäädin: Uzaktan kumanda kimde?
• Kenellä on neljä tytärtä: Kimin dört kızı var?
• Fincede, benim şunum bunum var değil, bende ..... var deniyor ve bunun için adessiivi kullanılıyor.
• Sayılardan sonra partitiivi kullanılıyor, sayılabilen şeyler tekil partitiivi oluyor. Bu nedenle tytärtä dedik.
• Väestövirkamies kysyi, kenellä on neljä tytärtä: Nüfus memuru, kimin dört kızı var diye sordu.
• ablatiivi keneltä, keiltä: kimden, kimlerden
• Keneltä voin kysyä: Kimden sorabilirim?
• Keneltä lainasit termospulloa: Termosu kimden ödünç aldın?
• allatiivi kenelle, keille: kime, kimlere
• Kenelle ehdokas puhuu: Aday kime konuşuyor?
• Aday kiminle konuşuyor?

Bunların günlük konuşmada kullanılan şekilleri varmış: 

• adessiivi: kellä
• ablatiivi: keltä
• allatiivi: kelle

Marjinal halleri Türkçe olarak açıklayabileceğim. Şimdilik Fince örnek verebilecek durumda değilim.

• essiivi kenenä, keinä: kim olarak, kimler olarak
• Sen şu anda kim olarak konuşuyorsun, eşim olarak mı, ortağım olarak mı?
• translatiivi keneksi, keiksi: kime dönüşmek, kimlere dönüşmek
• Eğer mümkün olsaydı kime dönüşmek isterdin, bir bilim adamına mı, bir sanatçıya mı?
• abessiivi kenettä, keittä: kim olmadan, kimler olmadan
• Kimler olmadan bu kurum daha iyi işlerdi?
  

İki özel durum:

• kuka se (o kim?) günlük konuşmada kukas oluyormuş
• kuka tahansa: kimse, her kimse, herhangi bir kimse anlamına geliyor, bir soru zannedilmesin.
  

Fincedeki hallerle ilgili bilginiz yoksa bu yazıdan fikir edinebilir, blogumda "ekler" etiketli diğer yazılara bakabilirsiniz.

Not: Kuka'nın artık kullanılmayan, eski metinlerde, ya da şiirlerde geçen halleri de var. Wiktionary'den bakabilirsiniz.

Kaynaklar: Bu yazıyı hazırlarken Wiktionary'de kuka sayfasından ve Jukka K Korpela tarafından yazılmış olan Handbook of Finnish adlı kitabın Google'daki ön izlemesinden yararlandım.