Fincede sıfatların isimlerle uyumu

Bu yazının konusu Fincede sıfatların halleri ve hal belirten ekleri.

Fincede de aynı Türkçedeki gibi ismin halleri var fakat, bu haller ve hal ekleri sıfatlarda ve sayılarda da kullanılıyor. Bütün sıfatlar ve sayılar, başına geldikleri ve niteledikleri isimle aynı halde bulunuyor yani aynı ekleri alıyor. Önceki yazılarımda bundan yeri geldikçe bahsetmiş ve kısaca giriş yapmıştım ama bu yazıyla konuyu daha geniş olarak ele almak istedim.

Sıfatlar ve sayılar deyince aklımıza neler gelmeli, bir fikir vermesi için aşağıda gösterdim.*

• Sıfatlar
• Niteleme sıfatları (Örn. lezzetli)
• Karşılaştırma sıfatları (Örn. daha lezzetli)
• En üstünlük sıfatları (Örn. en lezzetli)
• Renkler
• Sayılar
• Asıl sayılar (beş)
• Sıra sayıları (beşinci)
• Kesir sayı sıfatları (beşte bir)
• Diğerleri (bilmediklerim veya unuttuklarım)

Korissa ovat herkullisia tuoreita hedelmiä 

Bir niteleme sıfatının hallerini topluca aşağıda görebilirsiniz. Daha aşağıda da örnek cümle ve cümlecikler bulunuyor. Örneklerde hemen her hali, her sıfat çeşidini ve çoğulları kullanmaya çalıştım. Ek alırken, ünlü uyumu, harf düşmesi veya değişiklikleri açısından isimlerle sıfatlar arasında bir fark yok. Aşağıda göreceğiniz sıfat -nen ile biten bir kelime olduğu için, aynı harflerle biten isimlerle aynı değişikliklere uğruyor. 

herkullinen: lezzetli		tekil	çoğul
dilbilgisi halleri
nominatiivi		herkullinen	herkulliset
genetiivi		herkullisen	herkullisten herkullisien
partitiivi		herkullista	herkullisia
akkusatiivi	nom.	herkullinen	herkulliset
	gen.	herkullisen
yer bildiren haller
inessiivi		herkullisessa	herkullisissa
elatiivi		herkullisesta	herkullisista
illatiivi		herkulliseen	herkullisiin
adessiivi		herkullisella	herkullisilla
ablatiivi		herkulliselta	herkullisilta
allatiivi		herkulliselle	herkullisille
marjinal haller
essiivi		herkullisena	herkullisina
translatiivi		herkulliseksi	herkullisiksi
instruktiivi		-	herkullisin
abessiivi		herkullisetta	herkullisitta
komitatiivi		-	herkullisine

Bir sıfatın, nitelediği isimle aynı halde bulunması:

• Herkulliset mansikat ovat korissa: Lezzetli çilekler sepette 
• nominatiivi çoğul
• herkullisien kalojen nimet: lezzetli balıkların isimleri
• genetiivi çoğul
• herkullisia hedelmiä: lezzetli meyveler
• partitiivi çoğul
• herkullisista vihanneksista: lezzetli sebzelerden
• elatiivi çoğul
• Herkullisissa vanukkaissa on vaniljaa: Lezzetli pudinglerde vanilya vardır.
• inessiivi çoğul

Bir değil de iki sıfat olursa ikisi de nitelediği isimle aynı halde bulunuyor:

• Herkulliset punaiset mansikat ovat korissa: Lezzetli kırmızı çilekler sepette
• nominatiivi çoğul
• herkullisimman ensimmäisen kalan nimi: en lezzetli birinci balığın ismi
• genetiivi tekil
• Herkullisimman yukarıdaki tabloda yok tabii, çünkü lezzetli değil, en lezzetli sıfatının genetiivi hali. 
• pari herkullista punaista hedelmää: birkaç lezzetli kırmızı meyve
• partitiivi tekil

Biraz daha zorlayalım, sıfatlarımız üç olsun, yapı değişmiyor:

• viidellä herkullisella punaisella luumulla on lehtiä: beş (tane) lezzetli kırmızı erikte yaprak var
• adessiivi tekil
  
• Syöttekö tätä herkullisena uutena halpana jälkiruoana: Bunu lezzetli, yeni, ucuz (bir) tatlı olarak mı yiyorsun? 
• essiivi, tekil İpucu: Essiivi, ….. olarak anlamına geliyor ve -na/nä eki ile yapılıyor.
• Bizimki ekmeğe SANA sürmüş, üstüne de toz şeker ekmiş. Finlandiyalı da ne bilsin, soruyor tabii.
• Muutan sen herkulliseksi lämpimäksi terveelliseksi keittoksi: Bunu lezzetli, sıcak, sağlıklı bir çorbaya dönüştüreceğim 
• translatiivi tekil İpucu: Translatiivi -ksi eki ile yapılıyor ve bir şeyden veya bir durumdan bir başkasına geçişi ifade etmek için kullanılıyor.
• Bizimki bu defa da kalmış pilavdan domatesli pirinç çorbası yapacak herhalde 😊

Bazı sıfatlar bu kuralın dışında kalır. Bunlardan en yaygın olanları:

• ensi (birinci)
• eri (farklı)
• joka (her)
• koko (bütün)
• pikku (ufak)
• viime (sonuncu)

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları: 

• syöttekö: yiyor musun (syödä: yemek)
• -ko/-kö: mı, mi/mu, mü
• tätä: tämä (bu), partitiivi tekil
• sen: se (o), akkusatiivi tekil
• muuttua: değişmek, değiştirmek, dönüşmek

● kala: balık	● punainen: kırmızı
● keitto: çorba	● herkullinen: lezzetli; herkullisin: en lezzetli
● hedelmä: meyve	● ensimmäinen: birinci
● mansikka: çilek	● viisi: beş
● luumu: erik	● uusi: yeni
● vihannes: sebze	● halpa: ucuz
● vanukas: puding	● lämmin: ılık
● jälkiruoka: tatlı (yiyecek)	● terveellinen: sağlıklı
● vanilja: vanilya	● kori: sepet
● lehti: yaprak	● nimi: ad

Yirmi beş Fince sıfat

*Bu liste sıfatların Türkçe veya Fince dilbilgisi açısından bir sınıflaması değildir.