Fince burada, şurada, orada

Bildiğiniz gibi, yakında olan için bu (tämä), biraz uzakta olan için şu (tuo), en uzakta olan için o (se) diyoruz. Bu işaret zamirleri Fincede de var. Sonra bizde neler vardı, burada, şurada, orada, buradan, şuradan, oradan, buraya, şuraya, oraya. Ne etti, dokuz. Bunlar Fincede de var. İlaveten bir dokuz daha var. Bir bakalım:

burada	tässä	täällä	şurada	tuossa	tuolla	orada	siinä	siellä
buradan	tästä	täältä	şuradan	tuosta	tuolta	oradan	siitä	sieltä
buraya	tähän	tänne	şuraya	tuohon	tuonne	oraya	siihen	sinne

Burada, buradan, buraya

• tässä: "Tam burada" diye gösterebileceğimiz küçükçe ve daha da önemlisi sınırları nispeten belirgin, yakın bir yer için kullanılıyor.
• Odota tässä: Burada bekle! 
• Finlandiya'ya gittiyseniz pasaport kuyruğunda polis kulübesinin biraz berisindeki çizgiyi ve bu yazıyı görmüşsünüzdür.
• tästä: Buradan demek ve "tam buradan" diye gösterebileceğimiz bir yer için kullanılıyor.
• Voit ottaa tästä: Buradan alabilirsin
• Tilaa tästä: Buradan sipariş ver/abone ol
• Bazı internet sitelerinde bu yazıyı görebilirsiniz. 
• tähän: Tam buraya, belli, yakın bir yere.
  
• Vastaukset tähän: Cevaplar buraya
• Biraz küçük ama yine de fotoğrafta yazıyı görebilirsiniz, posta kutusu kapağı gibi açılan menteşeli bir kapak var, cevaplarımızı (S Market'in müşteri geri bildirim yarışma kuponlarını) oradan içeri atacağız. Sonuç olarak, cevapları attığımız yer belirgin ve yazının hemen bulunduğu yerde olduğu için tähän deniyor.
• täällä: Burada demek ama geniş bir alan için kullanılıyor. 
• Täällä sataa: Burada yağmur yağıyor
• Burada diye bahsedilen yer, bulunduğunuz şehir veya ülke olabileceği gibi, yaşadığınız şehrin bir semti de olabilir.
• täältä: Buradan ama, büyükçe ve sınırları tam da belirli olmayan bir yerden
• Haluatko ostaa yogurttia täältä: Buradan yoğurt almak istiyor musun?
• Täältä dediğimize göre, buradan diye bahsettiğimiz yer içinde bulunduğumuz bir bakkal olamayacaktır, öyle olsa tästä derdik. Yoğurdu ile meşhur bir şehirde bulunuyor olabiliriz, pazar yerinde olabiliriz; buradan yoğurt alıp almak istemediğimiz soruluyor.
• tänne: Buraya anlamında, geniş veya çok belirgin olmayan bir bölge için kullanılan kelime.
• Tule tänne: Buraya gel!
• Türkçede ne anlama geliyorsa Fincede de öyle, bildiğiniz buraya gel. Peki çok belli bir noktayı gösterecek olsak tule tähän diyebilir miyiz? Diyemezmişiz. 

Şurada, şuradan, şuraya

• Şura- yani tuo- kullanacağımız her durumda, görebileceğimiz ve gösterebileceğimiz bir yer olması gerekiyor. 
• tuossa, tuosta, tuohon: Aşağıdaki örnekleri okuyunca göreceksiniz, büyük ihtimalle, kahve bir masanın üstünde, sosisler tezgahın üstünde, imza atacağımız yer bir sayfanın en altında olacaktır. Buraları işaret parmağımızın ucuyla işaret edip gösterebiliyoruz ve bunlar tam yanımızda değil ama yakınımızda. Bu nedenle de tuossa, tuosta, tuohon kullanıyoruz. 
• Tuossa on kahvia: Şurada kahve var. 
• Ota tuosta makkaraa: Şuradan sosis al. 
• Allekirjoita tuohon: Şuraya imza at
• tuolla, tuolta, tuonne: Hani bazen işaret parmağımızla gösterirken aynı zamanda da parmağımızla küçük bir daire çizeriz ya, öyle bir şey. Yok, ben daire çizmiyorum gibi itirazları kabul edemeyeceğim, konuyu ancak bu şekilde açıklayabiliyorum. Örneklerimiz:
• Tuhkakuppi on tuolla: Kül tablası şurada
• Uzaktan gösteriyoruz
• Ostan tuolta sanomalehtiä: Şuradan gazete alırım
• Arkadaşınız gelir, yaşadığınız mahalleyi gezdirirken işaret eder, gösterirsiniz; o da hafifçe gülümseyerek kafa sallar; gazete büfeniz ona pek bir şey ifade etmemiştir ama sessizlik olmasın diye "çok güzel" der.
• Laitoin avaimet tuonne: Anahtarları şuraya koyarım
• Uzaktan gösteriyoruz

Orada, oradan, oraya

• Bulunduğumuz yerden göremeyeceğimiz, uzakta bulunan bir yerden söz ederken kullanıyoruz.
• siinä, siitä, siihen: Konuşan kişilerin bildiği bir yerden söz ederken kullanıyoruz. Bulunduğumuz yerden göremeyeceğimiz, uzakta bulunan bir yer. Anladığım kadarıyla bunlar tek başına kullanılmıyor; bilinen yerin başına getiriliyor ve bilinen yer hangi eki alıyorsa bununla uyumlu olan kullanılıyor. Bu nedenle ben de çevirileri bu durumu belirtecek şekilde yaptım, Türkçedeki kullanım şekillerini de altına yazdım.
• Siinä kahvilassa oli hyvää kahvia: Orada kafede iyi kahve vardı
• Oradaki kafede iyi kahve vardı.
• Siitä apteekista voidaan löytää kipulääke: Oradan eczaneden ağrı kesici bulunabilir.
• Oradaki eczaneden ağrı kesici bulunabilir.
• Siihen ravintolaan menemme uudestaan: Oraya restorana yeniden gideceğiz
• Oradaki restorana tekrar gideceğiz.
• siellä, sieltä, sinne: Diyelim ki Türkiye'deyiz, Finlandiya'dan söz ediyoruz fakat coğrafya bilgimiz de çok kısıtlı :-) Finlandiya hem uzak hem de göremediğimiz bir yer olduğu için bunları kullanacağız.
• Onko siellä palmu: Orada palmiye var mı?
• Hanki sieltä kookospähkinää: Oradan hindistan cevizi getir
• Miksi sinä menet sinne? Oraya neden gidiyorsun? 

Yönelme gösteren tähän, tuohon, siihen kelimelerinde esas eklerimiz -an, --on ve -en fakat nasıl biz buraa, şuraa, oraa diyemiyor ve araya bir y harfi koyarak buraya, şuraya ve oraya diyorsak, Fincede de tään, tuoon, siien denmiyor ve araya h harfi koyup tähän, tuohon, siihen deniyor, anlayışla karşılamak lazım. 

Konumuzla ilgili üç kalıp:

• Sama täällä: Burada da öyle, aynen
• Örneğin, yukarıdaki "Burada yağmur yağıyor" cümlesine karşılık olarak "Burada da öyle" demek için kullanılabilen bir kalıp.
• Siihen aikaan: O zaman
• Elämä oli helppoa siihen aikaan: Hayat o zaman kolaydı
• Türkçede "o zamanlar" diye çoğul olarak kullandığımız ifade.
• Siihen asti: O zamana kadar
• Odotin sinua siihen asti: Seni o zamana kadar bekledim
  

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

● odota: bekle (odottaa)	● hyvä: iyi
● voit: -bilirsin (voida)	● apteekki: eczane
● ota: al (ottaa)	● voidaan: ...bilir, edilgen (voida)
● tilaa: abone ol (tilata)	● löytää: bulmak
● vastaukset: cevaplar (vastaus)	● kipulääke: ağrı kesici
● sataa: yağıyor (sataa)	● ravintola: restoran
● sama: aynı, aynen	● menemme: gideceğiz/gidiyoruz (menna)
● haluatko: istiyor musun (haluta)	● uudestaan: yeniden
● ostaa: satın almak	● onko: olla, soru şekli
● yogurtti: yoğurt	● palmu: palmiye
● tule: gel (tulla)	● hanki: satın al, al getir (hankkia)
● kahvi: kahve	● kookospähkinä: Hindistan cevizi
● makkara: sosis	● miksi: niçin
● allekirjoita: imzala (allekirjoittaa)	● menet: gidiyorsun (menna)
● tuhkakuppi: kül tablası	● aika: zaman
● ostan: satın alırım (ostaa)	● odotin: bekledim (odottaa)
● sanomalehti: gazete	● sinua: seni, partitif (sinä)
● laitoin: koyarım (laittaa)	● asti: kadar
● avaimet: anahtarlar (avain)	● elämä: hayat
● kahvila: kafe	● helppo: kolay

Not: Parantez içinde fiillerin mastar, isimlerin yalın halini görüyorsunuz. Metin içinde bazı kelimelerin yanında fazladan bir -a/ä harfi var, bunlar o kelimenin partitif hali.

Fince hekimden sorma çekenden sor

Bu yazının konusu Fincedeki ablatiivi ve elatiivi eklerini gerektiren fiiller.  

Başlıktaki atasözünü biliyorsanız Fince kysyä yani sormak fiilini doğru kullanmanız çok kolay. Kime sorduğumuzu söylerken, birinden sormak diyoruz yani, ablatiivi eki getiriliyor. Bunun için -lta/-ltä eklerini kullanarak -den/-dan anlamını veriyoruz.

Örnek cümleler:

• kysyin sinulta: senden sordum
• hän kysyi minulta: o benden sordu 
• he kysyivät meiltä: onlar bizden sordular

Türkçede çoğu zaman birinden sormak değil birine sormak şeklinden ifade ediliyorsa da, kysyä fiilinin nasıl kullanıldığını unutmayalım diye çevirisini olduğu gibi yaptım. 

Kişi zamirlerinin ablatif hali

• minä→minulta: benden
• sinä→sinulta: senden
• hän→häneltä: ondan
• me→meiltä: bizden
• te→teiltä: sizden
• he→heiltä: onlardan

Şimdi de ne konuda soru sorduğumuzu ifade edelim: 

Bunun için -sta/stä kullanılıyor yani elatiivi ekleri getiriliyor. Bu ekler de Türkçedeki -den/-dan anlamını veriyor.

• hän kysyi sinulta minusta
• kysyin sinulta hänestä
• hän kysyi minulta vaikeasta aiheesta

Örneklerin ilk ikisini Türkçeye, "O sana beni sordu", "Sana onu sordum" diye çevirebiliriz. Son cümlede ise Fincenin özelliklerinden biri olan, eklerin ilgili sıfatlara da gelmesi durumuna bir örnek var: "O bana zor(dan) bir konudan sordu".

Özetle durum şu: Kimden yani kime soracağımızı -lta/-ltä eklerini kullanarak sorarken, ne konuda veya kimin hakkında sorduğumuzu -sta/-stä eklerini getirerek söylüyoruz. 

Anlaşılacağı gibi, hem ablatiivi hem elatiivi ekleri Türkçedeki -den/-dan eklerine karşılık geliyor fakat ikisi arasında biraz fark var. Fince nerede, nereden, nereye yazımda bu konuyu anlatmıştım. Türkçedeki gibi, kişi zamirleri de bu ekleri alabiliyor. Türkçede bunlara ayrılma eki adı veriliyor.

Ayrılma ekleri ile birlikte kullanılan başka fiiller de var. 

Bu fiillerin bir kısmı, duruma göre -lta/-ltä veya -sta/-stä ile birlikte kullanılabiliyor. Hangi durumda hangisini seçeceğimize yine yukarıdaki kısa açıklamayla bağlantılı olarak karar verebiliyoruz. Ayrılma ekleri ile kullanılan Fince fiillerin bir kısmı Türkçe ile uyumlu veya uyumlu sayılabilir, bazıları uyumlu değil.

-den/-dan ekleri ile birlikte kullanımı Türkçeyle uyumlu olan fiiller:

• ostaa: satın almak (bir yerden)
• löytää: bulmak (bir yerden)
• lukea: okumak (bir yerden)
• katsoa: bakmak (bir yerden)
• lainata: borç almak (bir yerden)
• pelastaa: kurtarmak (bir şeyden)

-den/-dan ekleri ile birlikte kullanımı Türkçeyle uyumlu olmayan fiiller:

• etsiä: aramak (bir yerden)
• myöhästyä: geç kalmak (bir şeyden)

Aslında bazen biz de, "seni evden aradım", "dersinden geç kalma çocuğum" gibi cümleler kuruyoruz, duyuyoruz. Her zaman böyle konuşmasak da, bu ifade biçimleri bize Fincedeki kullanımı hatırlatıyor.

Ben bu fiilleri uusikielemme.fi sitesinden buldum. İngilizce üzerinden Fince öğrenmek isteyenler için mükemmel bir kaynak. Konumuzla ilgili başka fiiller de olabilir ama bunlar sık kullanılan fiiller, en azından bunları öğrenmekte fayda var.

Not: Kysyä fiilinin geçmiş zaman çekimleri için Fince geçmiş zaman yazısına bakabilirsiniz.

Fince Test 2 Cevaplar

Fince Test 2'nin cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.

1. Hangi cümlelerde açık özne veya şahıs zamiri var, yani uyuyanın kim olduğu hangi cümlelerde açıkça belirtilmiş?
3, 4, 5, 7, 8, 10, 11

2. Açık özneler/şahıs zamirleri neler, anlamları nedir?
Onlar (3. cümle), Kedi (4. cümle), Müşterilerin ve sen (5. cümle), Finler (7. cümle), Sen (8. cümle), Anni (isim, 10. cümle), Ben ve çocuklar (11. cümle)

3. Hangi cümlelerde gizli özne var yani özneyi fiilden anlıyoruz?
1, 2, 6, 9, 12

4. Hangi cümlelerde gizli özne çoğul?
9, 12

5. Geçmiş zaman ve tekil şahıs olan cümleler hangileri?
2, 6, 10

6. İkinci çoğul şahısla hangi cümleler kurulmuş?
5, 12

7. Tekil şahısla birlikte bir özne daha kullanıldığı için çoğul olan geçmiş zaman cümlesi hangisi?
11

8. Kim/kimler nerede uyuyor? Bunlarla ilgili hangi cümle/cümleler tekil, hangi cümle/cümleler şimdiki zaman?
Onlar oturma odasında (salonda), geçmiş zaman, çoğul (3. cümle)
Kedi mutfakta, şimdiki zaman, tekil (4. cümle)
Biz aynı yatakta, şimdiki zaman, çoğul (9. cümle)

9. Hangi cümlelerde kaç saat uyunduğundan bahsediliyor, keskimäärin ne demek?
1 ve 8
ortalama

10. Kimler iyi uyuyor?
Finler (7. cümle)

11. Geçmiş zamanda kurulmuş olan ve çok az uyumaktan, çok uzun uyumaktan ve bütün yolculuk boyunca uyumaktan söz edilen üç cümlede, özne olarak kullanılacak şahıs zamirleri neler olurdu?
Sina (2. cümle), mina (6. cümle), te (12. cümle)

12. (En) sonunda uyuduğu belirtilen kim?
Anni

Konuyla ilgili bağlantıları alıştırmanın bulunduğu yazının en altında bulabilirsiniz.

Fince Test 2

Bu arada, sizin haberiniz yok tabii, Fince öğrenmek yetmiyormuş gibi, bir süredir Fransızca kursuna gidiyorum. Önceden biraz biliyordum, ilerleteyim istedim. Orada gördüm ki, yıllar içinde dil öğretme yöntemleri biraz değişmiş. Belki de yetişkinler için açılan kurslarda farklı yöntemler uygulanıyor. Öğrencileri daha çok araştırmaya ve anlamaya yöneltiyorlar. Parçalara bölerek öğretme gibi bir yöntem de kullanıyorlar; aynı cümleleri farklı şeyleri bulmak, farklı sorulara cevap verebilmek için birkaç defa inceliyoruz. 

Ben de benzer bir yöntemle çalışmak için bu seti hazırladım. Aşağıda on iki cümle var ve biz de bunlarla ilgili sorulara cevap arayacağız.

Cümleleri tam anlamadıysanız hiç canınızı sıkmayın, biz burada Fince-Türkçe tercüme yapmıyoruz. Yukarıda bahsettiğim yöntemle biraz bu cümleler üzerinde çalışacağız. Yalnız biraz temeliniz olması gerekiyor bence. Sorulara cevap verebilmenize ve cevaplarınızı kontrol etmenize yardımcı olabilecek yazılarımın bağlantılarını en altta veriyorum, onları inceleyebilirsiniz. 

Nukkua (uyumak) fiiliyle kurulmuş cümlelere bir göz gezdirin:   

1. Nukun keskimäärin kymmenen tuntia yössä.
2. Nukuit liian vähän.
3. He nukkuivat olohuoneessa. 
4. Kissa nukkuu keittiössä.
5. Asiakkaasi ja sinä nukutte yönne rauhassa.
6. Nukuin liian pitkään.
7. Suomalaiset nukkuvat hyvin.
8. Sinä nukut kolmetoista tuntia.
9. Nykyisin nukumme samassa sängyssä.
10. Anni vihdoin nukkui. 
11. Minä ja lapset nukuimme.
12. Nukuitte koko matkan.

Sorulara gelelim:

1. Hangi cümlelerde açık özne veya şahıs zamiri var, yani uyuyanın kim olduğu hangi cümlelerde açıkça belirtilmiş?
2. Açık özneler/şahıs zamirleri neler, anlamları nedir?
3. Hangi cümlelerde gizli özne var yani özneyi fiilden anlıyoruz?
4. Hangi cümlelerde gizli özne çoğul?
5. Geçmiş zaman ve tekil şahıs olan cümleler hangileri?
6. İkinci çoğul şahısla hangi cümleler kurulmuş?
7. Tekil şahısla birlikte bir özne daha kullanıldığı için çoğul olan geçmiş zaman cümlesi hangisi?
8. Kim/kimler nerede uyuyor? Bunlarla ilgili hangi cümle/cümleler tekil, hangi cümle/cümleler şimdiki zaman? 
9. Hangi cümlelerde kaç saat uyunduğundan bahsediliyor, keskimäärin ne demek?
10. Kimler iyi uyuyor?
11. Geçmiş zamanda kurulmuş olan ve çok az uyumaktan, çok uzun uyumaktan ve bütün yolculuk boyunca uyumaktan söz edilen üç cümlede, özne olarak kullanılacak şahıs zamirleri neler olurdu?
12. (En) sonunda uyuduğu belirtilen kim?

Kişi zamirleri
Geçmiş zaman
Fince Tip 1 fiil çekimleri
Nerede, neyin içinde
Sayılar
https://www.dict.com/fince-turkce/

Bulamadığınız, emin olamadığınız, sormak istediğiniz bir şey olursa yorum bırakın, en kısa sürede cevap vermeye çalışacağım.

Fince kişi zamirleri ve iyelik ekleri

Fince Ben, Benim, Bende | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Konuyu web sitemde de okuyabilirsiniz.

Fince ben, sen, o, benim, senin, onun derken zorluk çekmiyoruz, bunlar biz Türklerin kulağına hiç de yabancı değil. Çoğulları da birkaç tekrarla halletmek mümkün. 

ben: minä	benim: minun
sen: sinä	senin: sinun
o: hän	onun: hänen
biz: me	bizim: meidän
siz: te	sizin: teidän
onlar: he	onların: heidän

Haydi bakalım, şimdi minä-minun, sinä-sinun filan diye ezberlemeye başlıyoruz. Ä harflerinde özenli olmak gerekiyor, unutmayalım.

Dilbilgisi terimlerinden kaçınamayacağımız durumlar olabilir, o nedenle hatırlatayım: Minä, sinä, hän, me, te, he şahıs zamirleri oluyor, yani isimlerin yerine geçen kelimeler. İyelik ekleri de nesnenin bir şahsa veya nesneye ait olduğunu belirten eklere deniyor. Evim, evin derken ev kelimesinin sonuna gelen ekler iyelik eki.

İyi haber: Fincede de iyelik ekleri var.

Klasik bir örnekle (talo: ev) açıklayayım:

evim: talo-ni	benim evim: minun taloni
evin: talo-si	senin evin: sinun talosi
evi: talo-nsa	onun evi: hänen talonsa
evimiz: talo-mme	bizim evimiz: meidän talomme
eviniz: talo-nne	sizin eviniz: teidän talonne
evleri: talo-nsa	onların evi: heidän talonsa

İngilizce ne kolay değil mi, nesneler iyelik eki almıyor. Home (ev) kimin evi olursa olsun hep home. Bazen Türkçede de iyelik eki kullanılmıyor, benim ev, senin ev; hatta, onların ev diye konuşuyoruz, fakat aslında bu yanlış. Türkçeyi doğru konuşur ve yazarsak Finceyi de kolay öğreniriz, benzerlikleri kolayca yakalarız. Mesela, bizdeki gibi, onun evi (hänen talonsa) ile onların evi (heidän talonsa) aynı iyelik ekiyle oluyor, ikisinde de talonsa deniyor çünkü burada kişi sayısı farklı ama ev bir tane.

Haydi bakalım, şimdi de taloni talosi talonsa, talomme talonne talonsa diye ezberliyoruz. Bundan sonra, bildiğiniz kelimelerin çoğuna yukarıdaki ekleri getirerek kimin nesi olduğunu ifade edebilirsiniz.

Kötü haber: Bazı kelimelerde bu anlattığım gibi olmuyor. İyelik eki değişmiyor ancak kelimenin son veya sondan birkaç harfi değişiyor.

Mesela nimi (ad), nimeni oluyor; käsi (el) ise käteni oluyor. Bıçak, bıçağım oluyormuş gibi düşünün. 

minun nimeni: benim adım	minun käteni: benim elim
sinun nimesi: senin adın	sinun kätesi: senin elin
hänen nimensä: onun adı	hänen kätensä: onun eli
meidän nimemme: bizim adımız	meidän kätemme: bizim elimiz
teidän nimenne: sizin adınız	teidän kätenne: sizin eliniz
heidän nimensä: onların adı	heidän kätensä: onların eli