29 Mayıs 2019 Çarşamba

Fince partitif partitiivi 4

Bu yazıda Fincede partitifin kullanıldığı yerleri öğrenmeye devam ediyoruz.

Bu kısım da pek zor sayılmaz. İster inanın ister inanmayın, Türkçeye benziyor.

Ölçüm ve miktar belirtmeden bahsettiğimiz şeyler partitif halde kullanılıyor.

K
lasik örnekler hep yeme-içmeyle ilgili.
  • juon hedelmämehua: meyve suyu içiyorum
    • hedelmämehu→hedelmämehua
  • ostin kukkakaalia: karnabahar satın aldım
    • kukkakaali→kukkakaalia 
Bunlar Türkçede de Fincede de tekil olarak kullanılıyor ama Fincede tekil partitif oluyor. Ne kadar kahve içtiğimiz, ne kadar köfte yediğimiz veya ne kadar karnabahar satın aldığımız belli değil. Bu nedenle tekil partitif kullanıyoruz. Ne kadar olduğunu değil, ne yaptığımızı söylüyoruz.

Bir şeyin nerede var olduğunu (bulunduğunu) veya kime ait olduğunu gösteren cümlelerde partitif kullanılıyor.
  • lasissa on vettä: bardakta su var 
    • vesi→vettä 
  • ladoissa on olkia: samanlıkta saman var 
    • olki→olkia 
Bardakta su, ahırda saman var ama ne kadar olduğu belirtilemiyor çünkü bunlar sayılamayan isimler. İşte bu durumda, Türkçede tekil olarak kullandığımız kelimeler Fincede de yine tekil ama partitif tekil oluyor. 
  • sairaalassa on potilaita: hastanede hastalar var 
    • potilas→potilaita 
  • tehtaalla on työntekijöitä: fabrikada işçiler var 
    • työntekijä→työntekijöitä 
Yukarıdaki örneklerde, hastanede kaç hasta, fabrikada kaç işçi olduğu belirsiz fakat bunlar sayılabilen isimler. Bu durumda da Türkçedeki gibi çoğul kullanılmakla beraber, Fincede partitifin çoğulu kullanılıyor.
  • minulla on naapureita: benim komşularım var 
    • naapuri→naapureita 
  • hänellä on kanoja: onun tavukları var 
    • kana→kanoja 
Burada da, komşuların ve kedilerin sayısı belli değil ama sayısı birden çok. Yine Türkçedeki gibi çoğul fakat partitif çoğul. Bu arada, minulla "benim", hänellä "onun" demek değil tam olarak ama Finceden Türkçeye bu şekilde çevrilebilir. Ayrıntıları daha sonra adessiivi yazısında bulabilirsiniz. 

Yazıda geçen kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

  • juoda: içmek
  • ostaa: satın almak
  • hedelmämehu: meyve suyu
  • kukkakaali: karnabahar
  • lasi: bardak
  • vesi: su 
  • lato: samanlık
  • olki: saman
  • sairaala: hastane
  • potilas: hasta
  • tehdas: fabrika
  • työntekijä: işçi
  • naapuri: komşu
  • kana: tavuk

11 Mayıs 2019 Cumartesi

Fince iyi dilekler ve kutlamalar

Bu yazının konusu Fince iyi dilek ve kutlama kalıpları.

Fince partitif partitiivi 3 yazısında dilek ve kutlamalarda partitif haldeki kelimeleri kullanacağımızı görmüştük. Şimdi biraz daha yol alalım ve hem dilek ve kutlama kalıplarını hem de bunlara verilebilecek kısa cevapları öğrenelim. Finlerin bunları nasıl, nerede kullandığını da kendilerinden öğrendim, paylaşıyorum.
  • hyvää päivää: iyi günler!
    • Onnittelut ja toivotukset
    • päivää
Bu ifadenin kullanımı Türkçedekinden çok farklı değil, biz de bir arkadaşımızı ya da annemizi gördüğümüzde "iyi günler" demeyiz. Bu nedenle, hyvää päivää diyerek selamlaşmayı daha mesafeli, resmi durumlarda kullanmak üzere öğrenelim.

Cevap verirken de tekrar hyvää päivää diyerek bire bir aynı cevabı vermek çok resmi bir kalıp oluyormuş. Bu nedenle sadece päivää diye cevap vermek uygunmuş. Ama ortam cidden resmiyse o zaman başka tabii.
  • päivää: gün! 
    • päivää 
Bu da bir selamlaşma biçimi ve tanımadığımız veya az tanıdığımız kişilere söyleniyor, bu kişilerin bulunduğu bir ortama girdiğimizde kullanabiliyoruz. 
  • huomenta: sabah! 
    • huomenta 
Tanıdığımız birini gördüğümüzde veya sabah kalkıp evdekilerden birini selamlamak istediğimizde bunu kullanıyoruz. 
  • hyvää iltaa: iyi akşamlar 
    • hyvää iltaa 
Biri iyi akşamlar dilediğinde cevap verirken hyvää iltää diye tekrarlandığında aynı resmiyet etkisini daha az yaratırmış ama daha samimi ifadeleri tercih etmekte fayda var. Mesela kivaa iltaa!
  • hyvää yötä: iyi geceler 
    • samoin: sana da 
  • kauniita unia: iyi uykular 
    • samoin 
Hyvää yötä, yatmaya giderken kullanılıyor. Saat çok geç oldu diye, selamlaşırken hyvää yötä demiyoruz. Bir cevap şekli olan samoin, kelimesi Türkçeye "aynen" diye çevrilebilir; Türkçe karşılığı "sana da" oluyor. 
  • rauhallisia unia: Allah rahatlık versin 
    • kiitos: teşekkür ederim 
Rauhallinen, sakin, sükunetli anlamına gelen bir sıfat. Tam tercümesi rahat uykular gibi bir şey olacaktı ama bunun yerine Türkçe karşılığını yazmayı tercih ettim, akılda daha kolay kalır diye. 
  • tervetuloa: hoş geldin 
    • kiitos  
  • hauskaa viikonloppua: iyi bir hafta sonu dilerim 
    • kiitos, samoin 
Bu dilekleri günlük hayatta her zaman kullanabiliyoruz.
  • hyvää päivän jatkoa: gününün devamı iyi geçsin
Diyelim ki çok resmi bir ortam var, siz de bu ortamın hiyerarşisinde alt sıradasınız; o zaman çok üstünüzdeki birine yukarıdaki şekilde iyi dilekte bulunarak ayrılabilirmişsiniz.

Şimdi de özel günlerdeki kutlamalara geçelim yalnız, bu kutlamaları yaparken, çok çok samimi olmadığımız kimseleri öpmeyelim. 
  • iloista Uutta Vuotta: mutlu yıllar 
    • kiitos, samoin 
  • onnellista Uutta Vuotta: yeni yılın kutlu olsun 
    • kiitos, samoin 
  • hauskaa Jouluaa: mutlu Noeller 
    • hauskaa jouluaa 
  • hauskaa Pääsiäistä: Paskalya kutlu olsun 
    • kiitoksia 
  • hyvää syntymäpäivää: doğum günün kutlu olsun 
    • paljon kiitoksia: çok teşekkürler 
  • hyvää ystävänpäivää: arkadaşlık günü kutlu olsun 
    • kiitos, samoin 
Finlandiya'da 14 şubat günü sevgililer günü değil arkadaşlık günü olarak kutlanıyormuş. Bu da çok hoşuma gitti; sevgilisi olmayanları buruklaştırıp sevgilisi olanları hediye almaya zorlayan bir gün yerine arkadaşlarımızla kutlayabileceğimiz bir gün. 
  • onnea: tebrikler, iyi şanslar (duruma göre) 
    • kiitoksia 
  • onneksi olkoon: tebrikler 
    • kiitos 
  • onnittelut: tebrikler 
    • paljon kiitoksia 
Onnea ve onneksi olkoon eş anlamlı sayılabilir fakat onneksi olkoon kazanılan, elde edilen iyi bir şey olduğunda kullanılıyor. Mezuniyet, birincilik, işte yükselme gibi şeyler. Onnea ise güzel bir şeyin tebrik edilmesinde ve iyi şanslar dilemek için kullanılıyor. Onneksi olkoon ve onnittelut partitif değil ama dilekler ve kutlamalar arasında bunları da öğrenelim. 
  • hyvää matkaa: iyi yolculuklar 
    • kiitoksia 
  • mukavaa lentoa: iyi uçuşlar 
    • kiitos 
  • hyvää talvilomaa: iyi (bir) kış tatili (dilerim) 
    • kiitos paljon: çok teşekkür ederim 
Türkçede biz bazı dilekleri çoğul olarak söylüyoruz; Fincede ise bunlar çoğul değil, partitif olarak kullanılıyor. Yukarıda yer alan kelimelerin partitif halini nasıl oluşturduğumuz Fince partitif partitiivi 1 yazısında var.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

  • hyvä: iyi
  • kaunis: güzel
  • rauhallinen: rahat, huzurlu
  • iloinen: mutlu, neşeli
  • onnellinen: şanslı
  • hauska: eğlenceli, komik
  • päivä: gün
  • huomen: sabah
  • ilta: akşam
  • yö: gece
  • viikonloppu: hafta sonu
  • vuosi: yıl
  • joulu: Noel
  • Pääsiäinen: Paskalya
  • syntymäpäivä: doğum günü
  • ystävänpäivä: arkadaşlık günü
  • samoin: aynı şekilde
  • uni: uyku
  • matka: yolculuk
  • lento: uçuş
  • talviloma: kış tatili
  • toive: dilek

Başka sıfatlar öğrenmek isterseniz bu bağlantıya, zamanı gösteren diğer Fince kelimeleri öğrenmek için Fince bu gece bağlantısına tıklayabilirsiniz.

9 Mayıs 2019 Perşembe

Fince Test 8 Cevaplar

Fince kelimelerin tekil partitif (partitiivi) hali ile ilgili olarak hazırlamış olduğum Fince Test 8'in cevapları aşağıda. 

kahvi: kahve
kahvia
valokuva: fotoğraf
valokuvaa
mekko: elbise
mekkoa
sänky: yatak
sänkyä
jalkapallo: futbol
jalkapalloa
televisio: televizyon
televisiota
yö: gece
yötä
pää: baş
päätä
radio: radyo
radiota
sampoo: şampuan
sampoota
nainen: kadın
naista
lautanen: tabak
lautasta
hevonen: at
hevosta
ihminen: insan
ihmistä
kukkanen: küçük çiçek*
kukkasta
kevät: ilkbahar
kevättä
avain: anahtar
avainta
mies: erkek
miestä
puhelin: telefon
puhelinta
sormus: yüzük
sormusta

*Bazıları buna çiçecik der

Bu konunun açıklamasını Fince Partitif Partitiivi 1 yazısında bulabilirsiniz.

2 Mayıs 2019 Perşembe

Fince zarflar

Bu yazının konusu Fincede sıfatlara ek getirerek oluşturulan zarflar.

Fincede bir şeyin nasıl (miten) olduğunu gösteren zarfların önemli bir kısmı, ilgili sıfatın -sti eki ile birleştirilmesiyle sayesinde oluşturuluyor; Türkçede -ce/-ca eki getirilerek oluşturulduğu gibi. 
  • helppo→helposti
    • kolay→kolayca
  • hidas→hitaasti
    • yavaş→yavaşça
  • selvä→selvästi
    • açık→açıkça 
Aynı -sti eki ile oluşturulan Fince zarfların Türkçe karşılıkları her zaman -ce/-ca eki almayabiliyor ama bırakalım bunu Finler düşünsün. Biz konuyu biliyoruz artık.
  • nopea→nopeasti
    • çabuk→çabucak 
  • kiire→kiireesti
    • acele→alelacele, aceleyle 
  • mahdollinen→mahdollisesti
    • muhtemel→muhtemelen 
  • huono→huonosti
    • kötü→kötü bir şekilde 
  • iloinen→iloisesti
    • neşeli→neşeyle 
Bizim açımızdan Fince kelimelerin böyle ek alması durumunda ve fiil çekimlerinde belli harflerde ortaya çıkan değişiklikler önemli. Malum harfler, malum değişiklikler! Zaten bu nedenle yazının başında -sti eklenmesi dememiştim de, özellikle "ilgili sıfatın -sti eki ile birleştirilmesi" demiştim.

Sıfatlar zarfa dönüşürken bazı harf değişimleri oluyor. 
  • Helppo, p harflerinden birini kaybederek helposti olmuş. 
  • Hidas, d harfini kaybedip t almış ve iki "a" ile yazılarak hitaasti olmuş 
  • Kiire, bir "e" daha alarak kiireesti olmuş. 
  • Iloinen ve mahdollinen kelimelerinin sonundaki -nen yerine -se gelmiş, -sti bunun arkasına koyulmuş. Böylece bunlar iloisesti ve mahdollisesti olmuş. 
Bu harf düşmesi ve harf değişimleri nedir derseniz, Fince Tip 1 fiil çekimlerine devam yazısından fikir edinebilirsiniz.

Bazı sıfatlar ve aynı sıfatlardan türetilmiş zamirlerle kurulmuş örnek cümleler aşağıda. 
  • Hän on iloinen: O neşeli
  • Hän hymyile iloisesti: O neşeyle gülümsedi 
  • Hän on nopea: O hızlı 
  • Hän juoksi nopeasti: O hızla koştu 
  • Hän on hidas: O yavaş
  • Hän kävelee hitaasti: O yavaş(ça) yürüyor. 
Zarflar bu kadar değil tabii. "Zarflar, fiile yöneltilen neden, ne zaman, nereye, ne kadar ve nasıl sorularının cevaplarını oluşturur" diye açıklanmış. Ben burada, ek alarak oluşturulduğu için özel olan zarf türlerine yer verdim. Diğer zarfları ayrı kelimeler olarak başka başlıklar altında öğreniyoruz zaten. Örneğin, zaman zarflarının önemli bir kısmını Fince bu gece yazısında vermiştim.

Başka ne gibi zarflar var derseniz, Wiktionary'nin Fince zarflar bölümünde istemediğiniz kadar bulabilirsiniz. Bir zarfı tıkladığınızda "Etymology" başlığı altında zarfın kökeni olan kelimeyi gösteriyor. Fince sıfatlarla ilgili yazımda verdiğim sıfatlardan oluşturulabilecek zarflar nasıl olabilir diye de bir bakabilirsiniz.

Son güncellediğim yazım

Bilinen Geçmiş Zaman-Imperfekti

Bu yazının tamamını  Imperfekti-Bilinen Geçmiş Zaman | Keyfimce Fince (wordpress.com)  adresinde bulabilirsiniz. Bilinen geçmiş zaman fiil ç...