Fincede NUT Partisipin Adessif Hali

Bu yazıda, NUT partisipin yani sıfat fiilin adessif (adessiivi) halini inceledim ve bu haldeki bir kelimeden başlayıp bu sıfat fiilin oluşturulduğu fiilin nasıl bulunabileceğini anlattım. 

alkaneellakin: alkanee+lla+kin

kin: de/da bağlacı

lla: adessif eki
lla eki, genitif hale getirilen kelimenin sonundaki "n" harfinin yerine koyuluyordu.

Demek ki, genitif hali "alkaneen" olan bir kelime bu.

alkaneella → alkaneen 

Sonu "ut" olan kelimeleri genitif yapmak için "ut" kaldırılıp yerine "een" koyulduğuna göre, kelime "alkanut".

alkanut: alka+nut

NUT partisip; etken geçmiş zaman sıfat fiil. Fiilden türetilmiş bir sıfat olduğuna göre, fiili bulmak da mümkün.
Sonuna nut eklenerek oluşturulmuş fiil büyük ihtimalle Tip 1 Fiil olacaktır çünkü diğerlerinde -lut/lyt, -sut/syt, -rut/ryt gibi farklı sessiz harfler olabiliyor. Tip 1 fiiller de iki sesli harfle bittiğine göre, fiili buldum!

alka+a: alkaa: başlamak
alkanut: başlamış
alkaneella: başlamışta
alkaneellakin: başlamışta da

Tek başına pek anlamlı değil ama arkasından gelen "viikolla" ile aynı halde bulunması gerektiği için "lla" eki almış. Bir de, "kin" eklenmiş.

"Pakkanen paukkuu alkaneellakin viikolla...", Yle Sää Instagram sayfasında gördüğüm bir cümlenin baş kısmı.

"Don, başlamış olan haftada da vuruyor/vuracak." Türkçeye "Don, bu hafta da vuruyor/vuracak..." olarak çevrilebilir.

pakkanen: don, sıfırın altı
paukkua: vurmak

Not: Aslında fiilin "alkaa" olduğunu "alkanut" ortaya çıkınca şıp diye anlamıştım :-)

Fincede Yasaklamak Fiili

Fincede Yasaklamak Fiili

• Asetus kieltää 23 uutta muuntohuumetta. ― Yönetmelik yeni değiştirilmiş 23 ilacı yasaklıyor.
• Sayılardan sonra partitifle devam edileceği kuralına uygun bir cümle.
• muuntohuume→muuntohuumetta

• He voivat kieltää sinua vuokraamasta. ― Onlar sana + kiralamaktan menedebilirler.
• Birine yasaklamak partitifle belirtiliyor: sinua
• Neyin yasaklandığı kısmı "bir şeyden men etmek" şeklindeki kullanımla yani elatifle devam ediyor: vuokraamasta
• Uusi laki kieltää portugalilaispomoja soittelemasta työajan ulkopuolella. ― Yeni kanun Portekizli patronlara + iş saatlerinin dışında aramaktan menediyor.
• portugalilaispomoja: çoğul partitif  
• soittelemasta 

• Kielletään tekniikka. ― Teknolojiyi yasaklayalım.
• Emir kipi varsa cümlenin nesnesinin (genelde) nominatif olması gerektiği belirtiliyor. 
• Doğru ama, aslında buradaki nominatif değil, nominatif görünümlü akuzatiftir. 
• Kielletään tekniikka derken Türkçede de Fincede de teknolojiyi yasaklayalım demiş oluyoruz ve akuzatif hal kullanmış oluyoruz (akuzatife Türkçede ismin i hali deniyor). Bunu bilmek, söyleyiş biçiminin iki dilde aslında aynı olduğunu anlamayı sağlıyor. Fincede "teknoloji yasaklayalım", Türkçede "teknolojiyi yasaklayalım" denmiyor. İki dilde de "teknolojiyi" deniyor. Fincedeki durum, akuzatifin iki şeklinden biri olan nominatif görünümlü akuzatifin, adından da anlaşılacağı gibi, nominatifle aynı olması.   

• Viro kieltää turkistarhauksen. ― Estonya kürk çiftçiliğini yasaklıyor.
• Düz cümlenin nesnesi genitif halde. 
• turkistarhaus→turkistarhauksen
• Aslında buradaki genitif değil, genitif görünümlü akuzatiftir. 
• Turkistarhauksen derken Türkçede de Fincede de "kürk çiftçiliğini yasaklıyor" demiş oluyoruz ve akuzatif hal kullanmış oluyoruz (akuzatife Türkçede ismin i hali deniyor).  Fincede "kürk çiftçiliğinin yasaklayalım", Türkçede "kürk çiftçiliğini yasaklayalım" denmiyor. İki dilde de "kürk çiftçiliğini" deniyor. Fincedeki durum, akuzatifin iki şeklinden biri olan genitif görünümlü akuzatifin, adından da anlaşılacağı gibi, genitifle aynı olması.   

• Lääkäri kielsi kuningatar Elisabetilta rakkaan harrastuksen. ― Doktor, Kraliçe Elizabeth'ten sevilen bir hobiyi menetti.
• Silmälääkäri kielsi minulta ajamisen. ― Göz doktoru benden araba sürmeyi yasakladı.
• Neyin kimden menedildiği veya yasaklandığı tersine dönmüş ama böyle de bir ifade biçimi var. 
• Kimden yasakladığı ablatif ekiyle, neyi yasakladığı genitif görünümlü akuzatif ekiyle yani Türkçedeki i hali ekiyle belirtiliyor. 

Fincede Partisipler yani Sıfat Fiiller

Fiilin sıfata çevrilmiş haline partisip, sıfat fiil ya da ortaç deniyor ve partisipler her iki dilde de var. 

 Partisiplerin sınıflaması

• Etken partisipler
  • VA partisip
    • +an, +en
    • lukeva: okuyan
  • NUT partisip
    • +mış, +miş, +muş, +müş
    • lukenut: okumuş
  • MA partisip:
    • +dik, +dik, +dık, +dük, +tık, +tik, +tuk, +tük
    • lukema: okuduk
    • genelde bu şekilde kalmıyor ve okuduğu, okuduğum gibi, iyelik ekleriyle birlikte kullanılıyor.
• Edilgen partisipler
  • VA partisip
    • +nan, +nacak
    • luettava: okunan/okunacak
  • TU partisip
    • +lmış, +lmiş, +lmuş, +lmüş
    • luetettu: okunmuş
• Olumsuz partisip
  • +ma, +me
  • lukematon: okumayan, okunmayan, okumamış, okunmamış vb.
  • Cümlenin gelişine göre anlam kazanıyor.

Fincede NUT Partisipin Genitif Hali

Partisip, bir fiilin cümlede sıfat olarak kullanılan hali olarak tanımlanıyor ve Türkçeye sıfat fiil veya ortaç olarak da çevriliyor. Sıfat haline gelince de, ismin bütün hallerinde çekilebiliyor. Bu yazıyla, kısaca nut partisiippi denen bu yapının etken şeklinin genitif halini inceliyorum. Örnek vermek gerekirse "kayıp kedinin" demeyi öğreniyorum.

• kadota: yok olmak, ortadan kaybolmak, kaybolmak
• kadonnut: kayıp
• Etken geçmiş zaman partisip ya da 2. partisipin etken şekli.
• Geniş/şimdiki zaman partisipten ayırt etmek için "kaybolmuş" da denebilir.
• Tip 4 fiil olduğu için ta ekini çıkarıp ünlü uyumuna göre nnut/nnyt ekleyerek kadota fiilinden partisipi (sıfat fiili) oluşturuyoruz ve kadonnut oluyor.
• kadonneen: kaybın
• Sonunda ut/yt olan bazı kelimeleri genitif yapmak için bunların yerine een geldiği Finceye giriş aşamasında öğreniliyordu. Buradaki nut partisipin de bir farkı yok.
• kadonneen kissan: kayıp kedinin 
• Cümle herhangi bir şekilde devam edebilir.
• Kediyi tanımlayan sıfat, kediyle aynı halde bulunacağı için, kedinin dediğimizde kedi nasıl genitif haldeyse kayıp da aynı şekilde genitif oluyor.
• kadonneen ajan jäljillä: kayıp zamanın izinde
• kadonneen kissan valokuvan kanssa: kayıp kedinin fotoğrafı ile

Bir de tersinden bakalım, mesela syöneen hangi kelimeden türemiş olabilir?

• Sondaki harflere baktığımızda een görüyoruz, demek ki bir kelimenin genitif hali.
• Buradaki een ekinin, ut/yt ile biten kelimelerde, ut/yt harflerinin yerine geldiğini ve Fincedeki ünlü uyumunu bilmemiz gerekiyor tabii.   
• Şimdi syönyt diye bir kelimeye ulaştık.
• Buradaki nyt/nyt eklerinin Tip 2 fiilleri etken geçmiş zaman partisip yaptığını ve Tip 2 fiillerin da/dä ile bittiğini biliyorsak nyt ekini çıkarıp ünlü uyumuna göre dä ekleyebiliriz.
• syödä: yemek
• syönyt: yemiş
• syöneen: yemiş olanın, yemişin
• Biraz anlamsız gelmiş olabilir ama sıfat fiil, genitif haldeki ismi tamamladığında anlam kazanacaktır.
• etanan syöneen miehen äiti: salyangoz yemiş olan adamın annesi
• Google translate bunu "yiyen" olarak çeviriyor. Türkçe olarak biz de muhtemelen bu şekilde ifade edeceğiz ama bunun aktif geçmiş zaman partisipin genitif hali olduğunu unutmamak gerekiyor, yani tam karşılığı "yemiş olan".
• myrkkyä syöneen jyrsijän mukana: zehir yemiş olan kemirgen ile 

Sıfat fiiller genitif halin kullanıldığı diğer durumlarda da karşımıza çıkabilir.

• puhuneen→puhunut→puhua
• Hem Tip 1 hem Tip 2 fiillerde nut/nyt geldiği için fiillerin mastar halini iyi bilmek gerekiyor. Puhunut kelimesini bulduktan sonra mastar halini puhuda zannetmemek için! Emin olamazsak ikisini de deneyip sözlüğe bakmak da mümkün.

Fincede Sen Hiç Seyahat Ettin Mi

Bu yazıda "Sen hiç seyahat ettin mi" kalıbı, bu kalıpla soru cümlesi kurarken kullanılabilecek yapılar ve soruya nasıl cevap verilebileceği var. 

Oletko koskaan matkustanut? Sen hiç seyahat ettin mi?

• koskaan: hiç
• matkustaa: seyahat etmek, yolculuk yapmak
• olet matkustanut: matkustaa fiilinin perfekti adı verilen geçmiş zaman çekimi
• matkustanut: nut partisiippi, 2. partisiippi denen hal 
• Dün, geçen yıl gibi zaman belirten kelimeler kullanılmadığı için bunu "Sen hiç seyahat etmiş miydin" diye çevirmek de mümkün.

Dilbilgisi açısından konunun özeti yukarıdaki şekilde.

Soruya basitçe cevap verme şekilleri:

• Oletko koskaan matkustanut? Sen hiç seyahat ettin mi?
• Kyllä. Evet.
• En. Hayır.
• Ehkä. Belki.
• En halua kertoa. Söylemek istemiyorum. 
• Olen matkustanut lapsena. Çocukken seyahat ettim.

Çeşitli hallerin ve diğer yapıların kullanıldığı soru örnekleri:

• Inessiivi
• Oletko koskaan matkustanut Israelissa? Sen hiç İsrail'de seyahat ettin mi? 
• Elatiivi
• Oletko koskaan matkustanut maasta? Sen hiç ülkeden seyahat ettin mi?
• Sen hiç yurt dışına çıktın mı?
• Illatiivi
• Oletko koskaan matkustanut Italiaan? Sen hiç İtalya'ya yolculuk yaptın mı?
• Adessiivi
• Oletko koskaan matkustanut junalla? Sen hiç trenle seyahat ettin mi?
• Prepositio
• Oletko koskaan matkustanut ilman matkareittiä? Sen hiç yolcu rehberi (gezi programı) olmadan seyahat ettin mi?
• Postpositio
• Oletko koskaan matkustanut lemmikin kanssa? Sen hiç evcil hayvanla birlikte seyahat ettin mi?
• Adverbi (zarf)
• Oletko koskaan matkustanut yksin? Sen hiç yalnız seyahat ettin mi?
• 3. infinitiivi adessiivi
• Oletko koskaan matkustanut liftaamalla? Sen hiç otostop yaparak seyahat ettin mi?
• liftata: otostop yapmak
• 3. infinitiivi abessiivi
• Oletko koskaan matkustanut taksilla maksamatta? Sen hiç taksiyle, ödeme yapmadan seyahat ettin mi?
• maksaa: ödemek

Fincede Zaman Belirten Ekler ve İlgili Fiiller

Bu yazıda, zaman belirten ekler almış kelimeleri ve bunlarla ilgili bir grup fiili içeren örnekler var. Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları da yazının sonunda yer alıyor. Zaman belirten eklerle ilgili detaylı bilgiyi web sitemde bulabilirsiniz.

• Aukioloajat: Arkisin 7-18, lauantaisin 9-15.
• Açık olduğu saatler: Hafta içi 7-18, cumartesileri 9-15.
• Avaamme lauantaisin klo 9.
• Cumartesi günleri sa. 9’da açıyoruz.
• Maaliskuussa sauna oli avoinna myös lauantaisin.
• Mart ayında sauna cumartesi günleri de açıktı.
• Mitä tehdä metsässä keväällä?
• İlkbaharda ormanda ne yapmalı?
• Asiakaspalvelumme on suljettu perjantaina 22.5.2020.
• Müşteri hizmetlerimiz 22 Mayıs 2020 Cuma günü kapalıdır.
• Varaus alkaa perjantaina klo 10 ja loppuu sunnuntaina klo 24.
• Rezervasyon cuma günü sa. 10:00’da başlar ve pazar günü gece yarısı sona erer.
• Festivaali alkaa huomenna lauantaina 29.5. klo 11.
• Festival yarın, 29.5 Cumartesi günü sa. 11’de başlıyor.
• Kyyjärven apteekki palvelee myös lauantaisin.
• Kyyjärvi eczanesi cumartesi günleri de hizmet vermektedir.
• Laboratoriot palvelevat lauantaisin vain ajanvarauksella.
• Laboratuvarlar cumartesi günleri sadece randevuyla hizmet vermektedir(ler).
• Illallista tarjoilemme keskiviikosta lauantaihin.
• Çarşambadan cumartesiye akşam yemeği servis ediyoruz.
• Toimitus tapahtuu torstaisin.
• Teslimat perşembe günleri olur.
• Mitä tällä viikolla tapahtuu?
• Bu hafta neler oluyor?
• Tällä viikolla juhlimme Pridea!
• Bu hafta Onur’u kutluyoruz! (LGBTİ+ Onur Haftası)
• Kyllä, se tapahtuu keväällä Tampereella.
• Evet, (o) ilkbaharda Tampere’de olacak (gerçekleşecek).
• Jätin hakemukseni viime maanantaina.
• Başvurumu geçen pazartesi teslim ettim.
• Rokotusaikoja voi varata myös arki-iltoihin.
• Aşı saatleri için hafta içi akşamlara da rezervasyon yapılabilir.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları

• ajanvaraus, ajanvarauksella: randevu, randevuyla
• apteekki: eczane
• asiakaspalvelu, asiakaspalvelumme: müşteri hizmetleri, müşteri hizmetlerimiz
• aukioloaika, aukioloajat: servis saati, servis saatleri
• avoinna: açık
• festivaali: festival
• hyvä: iyi
• joka: her
• laboratorio: laboratuvar
• maaliskuu, maaliskuussa: mart ayı, mart ayında
• metsä, metsässä: orman, ormanda
• mitä (p): ne
• myös: de, da, ilaveten
• Pride, Pridea (p): Onur (LGBTİ+Onur Haftası)
• päivisin: gündüzleri
• suljettu: kapalı
• toimitus: teslimat
• tämä: bu, tänä: essiivi, tekil
• vain: sadece
• varaus: rezervasyon
• viime: geçen, son

fiiller

• alkaa: başlamak
• avata: açmak
• juhlia: kutlamak
• jättää: bırakmak, teslim etmek
• loppua: bitmek, sona ermek
• lähteä: gitmek, ayrılmak
• olla: imek, olmak
• olla töissä: çalışmak, bir yerde
• palvella: hizmet vermek, servis yapmak
• tapahtua: olmak, gerçekleşmek
• tarjoilla: servis yapmak
• tehdä: yapmak
• työskennellä: çalışmak
• varata: rezervasyon yapmak, rezerve etmek, ayırtmak

En Güzel On Fince Kelime

Fincedeki en güzel kelimeleri belirlemek için 2021 yazında yapılan ankette 75 kelimeye yer verilmiş ve ankete 21 500 kişi katılmış. İşte en çok oy alan 10 Fince kelime ve Türkçe karşılıkları!

1. äiti: anne
2. kastehelmi: çiy damlası
3. hiljaisuus: sessizlik, sükut
4. lounatuuli: güneybatı rüzgarı
5. halla: ayaz, don
6. aamunkoi: şafak, gündoğumu
7. solina: mırıltı, fısıltı
8. kesäheinä: yaz samanı?
9. löyly: sauna buharı, sauna sıcağı
10. unelma: rüya, düş

Listedeki diğer kelimeleri ve katılımcılar tarafından en çok önerilen kelimeleri web sitemde bulabilirsiniz.

Fince zor mudur, Fince mi zordur?

Türkçe bilenler için Fince pek zor değildir ama çok çalışmak gerekiyor.

Web sitemi de ziyaret edebilirsiniz:
Finceye Giriş | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Bu yazının konusu Fince soru cümlelerinde söz dizimi.

Fince mi? Öğrenmek mi? Kolay mı? Ben mi? Bizdeki -mı, mi/-mu, mü eklerine karşılık gelen -ko/-kö ekinin soru cümlelerinde istediğimiz ismin, sıfatın ya da zamirin arkasına arkasına gelebilmesi, söz diziminin buna uygun olarak değiştirilebilmesi ve buna göre farklı şeylerin vurgulandığı düzgün cümleler elde edilebilmesi, Türkçe ile Fincenin neredeyse bire-bir uyumlu olduğu ve her dilde bulunmayan bir özellik. Tabii normalde soru cümleleri daha sık olarak, soru kelimeleriyle ve fiillerin arkasına koyulan eklerle oluşturuluyor.

Aşağıdaki yazı bir yandan bu tür soru cümleleriyle ilgili, bir yandan da duyularımızla algıladıklarımızı ifade etmeyle ilgili olan, Fince-kulaga-nasıl-geliyor başlıklı yazımın devamı. Konuya yabancıysanız önce o yazıya bir göz atmanız faydalı olabilir. 

Örnek soru cümleleri:

tuntua

• Miltä tämä seinä tuntuu: Bu duvar nasıl bir his veriyor?
• Tuntuuko tämä seinä karhealta: Bu duvar pürüzlü bir his veriyor mu?
• Seinäkö tuntuu karhealta: Duvar mı pürüzlü bir his veriyor?
• Odaları gezerken elinizi duvarda ve kapıda gezdirdiniz, pürüzlü bir his veriyor dediniz, yanınızdaki bunu hangisi için söylediğinizi anlamadı ve sordu.
• Karhealtako tämä seinä tuntuu? Duvarın verdiği his pürüzlü mü?
• Elinizi duvarda gezdirdiniz, yüzünüzü buruşturdunuz, yanınızdaki neden acaba diye düşündü, bir tahmin yürüttü ve sordu.
• Tämäkö seinä tuntuu karhealta? Bu mu pürüzlü his veren duvar?
• Bu senaryomuzda da, şöyle rastgele bir işaret yaptığınız için, yanınızdaki kişi hangi duvardan bahsettiğinizi anlamadı ve sordu.

näyttää

• Miltä ilma näyttää: Hava nasıl görünüyor?
• Näyttääkö ilma hyvältä: Hava iyi görünüyor mu?
• Ilmako näyttää hyvältä: Hava mı iyi görünüyor? 
• Hyvältäkö ilma näyttää: Hava iyi mi görünüyor?

maistua

• Miltä jäätelö maistuu: Dondurmanın tadı nasıl/neye benziyor?
• Maistuuko jäätelö vadelmalta: Dondurmada ahududu tadı var mı?
• Jäätelökö maistuu vadelmalta: Dondurmada mı ahududu tadı var?
• Vadelmaltako jäätelö maistuu: Ahududu mu dondurmanın verdiği tat?
  

haista

• Miltä täällä haisee: Burası ne kokuyor (kötü koku)?
• Haiseeko makuuhuone sipulilta: Yatak odası soğan kokuyor mu?
• Makuuhuoneko haisee sipulilta: Yatak odası mı soğan kokuyor?
• Sipuliltako makuuhuone haisee: Yatak odası soğan mı kokuyor?

tuoksua

• Miltä vauva tuoksuu: Bebek ne kokuyor (güzel koku)? 
• Tuoksuuko vauva talkilta: Bebek talk pudrası kokuyor mu?
• Vauvako tuoksuu talkilta: Bebek mi talk pudrası kokuyor?
• Talkiltako vauva tuoksuu: Bebek talk pudrası mı kokuyor?
  

kuulostaa

• Miltä meidän skenaario kuulostaa: Bizim senaryomuz kulağa nasıl geliyor?
• Kuulostaako meidän skenaario jännittävältä: Bizim senaryomuz kulağa heyecan verici geliyor mu?
• Meidän skenaarioko kuulostaa jännittävältä: Bizim senaryomuz mu kulağa heyecan verici geliyor?
• Meidänkö skenaario kuulostaa jännittävältä: Bizim mi kulağa heyecan verici gelen senaryo?
• Kulağa heyecan verici gelen bizim senaryo mu?
• Skenaarioko kuulostaa jännittävältä? Senaryo mu kulağa heyecan verici geliyor?

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

miltä: nasıl	tämä: bu
näyttää: görünmek	täällä: burada
tuoksua: güzel kokmak (bir şey gibi)	seinä: duvar
haistaa: kötü kokmak (bir şey gibi)	ilma: hava
kuulostaa: kulağa (bir şey gibi) gelmek	jäätelö: dondurma
maistua: tadı olması (bir şey gibi)	vadelma: ahududu
tuntua: hissi vermek (bir şey)	makuuhuone: yatak odası
karkea: pürüzlü	sipuli: soğan
hyvä: iyi	vauva: bebek
jännittävä: heyecan verici	talkki: talk pudrası
meidän: bizim	skenaario: senaryo

Fincede ettirgen çatı

Bu yazının konusu, Fincede ettirgen çatı.

hyppäyttää

Türkçede bulunan ve öznenin, eylemin belirttiği işi başkasına yaptırdığını gösteren fiiller, Fincede de var. Bir şeyi bir başkasına yaptırmak ve ikinci bir kişi aracılığı ile üçüncü bir kişinin yapmasını sağlamak anlamındaki eylemler her iki dilde de tek kelimelik fiillerle ifade edilebiliyor ve benzer şekilde oluşturuluyor. Benim çok hoşuma gitti bunlar, paylaşmak istedim.

Fincedeki ettirgen fiillere bazı örnekler:

• hypätä: zıplamak
• hyppäyttää: zıplatmak
• hyppytyttää: zıplattırmak
• lukea: okumak
• luettaa: okutmak
• luetuttaa: okutturmak
• ostaa: satın almak
• ostattaa: satın aldırmak
• ostatuttaa: satın aldırtmak
• munia: yumurtlamak
• munittaa: yumurtlatmak
• munituttaa: yumurtlattırmak
• katsoa: seyretmek
• katsottaa: seyrettirmek
• katsotuttaa: seyrettirtmek
• korjata: tamir etmek
• korjauttaa: tamir ettirmek
• korjatuttaa: tamir ettirtmek
• syödä: yemek
• syöttää: yedirmek
• syötättää: yedirtmek
• juoda: içmek
• juottaa: içirmek
• juotattaa: içirtmek
• tehdä: yapmak
• teettää: yaptırmak
• teetättää: yaptırtmak
• juosta: koşmak
• juoksuttaa: koşturmak
• juoksututtaa: koşturtmak
• nauraa: gülmek
• naurattaa: güldürmek
• nauratuttaa: güldürtmek
• itkeä: ağlamak
• itkettää: ağlatmak
• itketyttää: ağlattırmak

Fincede, ikinci bir kişi aracılığıyla üçüncü bir kişiye yaptırmak anlamındaki fiil, başkasına yaptırmak anlamındaki fiilde araya -tu-, -ta- vb koyularak yapılıyor gördüğüm kadarıyla. Ancak bu konudaki kuralları anlatan ya da bu tür fiilleri topluca veren bir kaynak bulamadım. Şimdilik bunlarla idare edelim, bir şeyi ikinci bir kişi aracılığıyla üçüncü bir kişiye yaptırmak anlamındakileri de fazla zorlamayalım derim. Türkçe için de bir hatırlatma yapayım: Örneğin, tamir ettirtmek var ama, ettirttirmek, ettirttirtirmek gibi fiillerimiz bulunmamakta.

Not: Belki bir gün bu yazıya fiil çekimleri ya da örnek cümleler eklerim. Güncelleme yaptığımda Facebook sayfamdan ya da blogumun ana sayfasındaki "güncellenen yazı" başlığı altından haberdar olmanız mümkün.

Fince eski evimden yeni evime

Bu yazının konusu Fincede iyelik ekleriyle hal eklerinin birlikte kullanımı.

Nerede, nereden, nereye sorularına cevap verirken kullandığımız hal ekleri ile, kimin neye sahip olduğunu gösteren ekleri birlikte nasıl kullanırız, örneğin evimden nasıl deriz sorusunun cevabı çok basit: Türkçedekinin tam tersi şekilde!

• verkkokaupastamme: online mağazamızdan

Çevirisini bu şekilde yaptık ama, kelimeyi ve eklerini ayırınca bir de ne görelim?

verkkokaupa-sta-mme
"online mağaza-dan-mız" demişiz meğer!

Demek ki, önce yönelme, bulunma veya ayrılma hal eki, sonra iyelik eki getiriliyor.

Şimdi konuya biraz daha ısınalım, sonra da iyelik ekleri ile hal eklerinin birlikte kullanımıyla türetilebilecek 36 kelimeyi bir arada görelim. Neyse ki bunların hepsinin Türkçe karşılığı var da, açıklamakta zorlanmıyorum.

Örnekler:

Hal eklerini koyulaştırdım; hal eklerinden sonra gelen ekler, iyelik ekleri. Dikkati bu eklere çekmek için örnek kelimelerimizin başına iyelik zamirlerini koymadım ama, özellikle üçüncü tekil ve çoğul şahıs zamirlerini (hänen ve heidän) kullanmak gerektiğini hatırlatayım.

İlk üç örneğimizde isim de tekil iyelik ekleri de.

• matkalaukussasi: valizinde (senin)
• matkalaukustasi: valizinden (senin)
• matkalaukkuusi: valizine (senin)

Aşağıda yine isim tekil ama bu defa çoğul şahıs iyelik eklerini kullandım.

• terveyskeskuksessamme: sağlık merkezimizde (bizim)
• terveyskeskuksestanne: sağlık merkezinizden (sizin)
• terveyskeskukseensa: sağlık merkezine (onların)

İsim çoğul, iyelik eki tekil şahıs olsun bu defa.

• terveyskeskuksistani: sağlık merkezlerimden (benim)

İsim de çoğul, iyelik eki de çoğul olabilir.

• terveyskeskuksiimme: sağlık merkezlerimize (bizim)
  

auto: oto, araba; hem bulunma, uzaklaşma veya yönelme eki hem iyelik eki alsın:

autossani	arabamda	autoissani	arabalarımda
autossasi	arabanda	autoissasi	arabalarında (senin)
autossansa	arabasında (onun)	autoissansa	arabalarında (onun)
autossamme	arabamızda	autoissamme	arabalarımızda
autossanne	arabanızda	autoissanne	arabalarınızda
autossansa	arabasında (onların)	autoissansa	arabalarında (onların)
autostani	arabamdan	autoistani	arabalarımdan
autostasi	arabandan	autoistasi	arabalarından (senin)
autostansa	arabasından (onun)	autoistansa	arabalarından (onun)
autostamme	arabamızdan	autoistamme	arabalarımızdan
autostanne	arabanızdan	autoistanne	arabalarınızdan
autostansa	arabasından (onların)	autoistansa	arabalarından (onların)
autooni	arabama	autoihini	arabalarıma
autoosi	arabana	autoihisi	arabalarına (senin)
autoonsa	arabasına (onun)	autoihinsa	arabalarına (onun)
autoomme	arabamıza	autoihimme	arabalarımıza
autoonne	arabanıza	autoihinne	arabalarınıza
autoonsa	arabasına (onların)	autoihinsa	arabalarına (onların)

Not: Çoğul yapmak için -i harfi kullanılıyor görüldüğü gibi.

Bunlar arasında yönelme eki alanları ayırt etmek için biraz dikkat etmek gerekiyor, bir harfin tekrarlanması anlamı değiştiriyor.

• taloni: evim
• talooni: evime
• terveyskeskuksemme: sağlık merkezimiz (bizim)
• terveyskeskukseemme: sağlık merkezimize (bizim)

Başlıktaki gibi, hem nerede, nereden veya nereye eki hem de iyelik eki almış bir adı niteleyen bir sıfat varsa bu durumda, sıfat sadece bu yönelme, bulunma veya ayrılma hal ekini alıyor. Neyse ki bir de ona iyelik eki getirmiyoruz.

• vanhasta talostani uuteen talooni: eskiden evimden yeniye evime
• Eski evimden yeni evime
• punaisesta autostani siniseen autooni: kırmızıdan arabamdan maviye arabama
• Kırmızı arabamdan mavi arabama
• vanhalle pöydälleni: eskiye masama
• Eski masama

Pöydälleni demişken, Fincede bulunma, ayrılma ve yönelme halleri ikişer taneydi yani toplam altı tane. Yukarıda -ssa/-ssä, -sta/stä, -..n ekleri ile kullanılan bir kelimeye örnek vermiştik. İkinci grup yani -lla/-llä, -lta/-ltä ve -lle ile iyelik eklerinin birlikte kullanımı da aynı şekilde oluyor. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• verkkokauppa: online mağaza
• matkalaukku: valiz 
• terveyskeskus: sağlık merkezi 
• auto: otomobil 
• talo: ev (yapı)
• vanha: eski
• uusi: yeni
• punainen: kırmızı
• sininen: mavi
• pöytä: masa