Fince eski evimden yeni evime

Bu yazının konusu Fincede iyelik ekleriyle hal eklerinin birlikte kullanımı.

Nerede, nereden, nereye sorularına cevap verirken kullandığımız hal ekleri ile, kimin neye sahip olduğunu gösteren ekleri birlikte nasıl kullanırız, örneğin evimden nasıl deriz sorusunun cevabı çok basit: Türkçedekinin tam tersi şekilde!

• verkkokaupastamme: online mağazamızdan

Çevirisini bu şekilde yaptık ama, kelimeyi ve eklerini ayırınca bir de ne görelim?

verkkokaupa-sta-mme
"online mağaza-dan-mız" demişiz meğer!

Demek ki, önce yönelme, bulunma veya ayrılma hal eki, sonra iyelik eki getiriliyor.

Şimdi konuya biraz daha ısınalım, sonra da iyelik ekleri ile hal eklerinin birlikte kullanımıyla türetilebilecek 36 kelimeyi bir arada görelim. Neyse ki bunların hepsinin Türkçe karşılığı var da, açıklamakta zorlanmıyorum.

Örnekler:

Hal eklerini koyulaştırdım; hal eklerinden sonra gelen ekler, iyelik ekleri. Dikkati bu eklere çekmek için örnek kelimelerimizin başına iyelik zamirlerini koymadım ama, özellikle üçüncü tekil ve çoğul şahıs zamirlerini (hänen ve heidän) kullanmak gerektiğini hatırlatayım.

İlk üç örneğimizde isim de tekil iyelik ekleri de.

• matkalaukussasi: valizinde (senin)
• matkalaukustasi: valizinden (senin)
• matkalaukkuusi: valizine (senin)

Aşağıda yine isim tekil ama bu defa çoğul şahıs iyelik eklerini kullandım.

• terveyskeskuksessamme: sağlık merkezimizde (bizim)
• terveyskeskuksestanne: sağlık merkezinizden (sizin)
• terveyskeskukseensa: sağlık merkezine (onların)

İsim çoğul, iyelik eki tekil şahıs olsun bu defa.

• terveyskeskuksistani: sağlık merkezlerimden (benim)

İsim de çoğul, iyelik eki de çoğul olabilir.

• terveyskeskuksiimme: sağlık merkezlerimize (bizim)
  

auto: oto, araba; hem bulunma, uzaklaşma veya yönelme eki hem iyelik eki alsın:

autossani	arabamda	autoissani	arabalarımda
autossasi	arabanda	autoissasi	arabalarında (senin)
autossansa	arabasında (onun)	autoissansa	arabalarında (onun)
autossamme	arabamızda	autoissamme	arabalarımızda
autossanne	arabanızda	autoissanne	arabalarınızda
autossansa	arabasında (onların)	autoissansa	arabalarında (onların)
autostani	arabamdan	autoistani	arabalarımdan
autostasi	arabandan	autoistasi	arabalarından (senin)
autostansa	arabasından (onun)	autoistansa	arabalarından (onun)
autostamme	arabamızdan	autoistamme	arabalarımızdan
autostanne	arabanızdan	autoistanne	arabalarınızdan
autostansa	arabasından (onların)	autoistansa	arabalarından (onların)
autooni	arabama	autoihini	arabalarıma
autoosi	arabana	autoihisi	arabalarına (senin)
autoonsa	arabasına (onun)	autoihinsa	arabalarına (onun)
autoomme	arabamıza	autoihimme	arabalarımıza
autoonne	arabanıza	autoihinne	arabalarınıza
autoonsa	arabasına (onların)	autoihinsa	arabalarına (onların)

Not: Çoğul yapmak için -i harfi kullanılıyor görüldüğü gibi.

Bunlar arasında yönelme eki alanları ayırt etmek için biraz dikkat etmek gerekiyor, bir harfin tekrarlanması anlamı değiştiriyor.

• taloni: evim
• talooni: evime
• terveyskeskuksemme: sağlık merkezimiz (bizim)
• terveyskeskukseemme: sağlık merkezimize (bizim)

Başlıktaki gibi, hem nerede, nereden veya nereye eki hem de iyelik eki almış bir adı niteleyen bir sıfat varsa bu durumda, sıfat sadece bu yönelme, bulunma veya ayrılma hal ekini alıyor. Neyse ki bir de ona iyelik eki getirmiyoruz.

• vanhasta talostani uuteen talooni: eskiden evimden yeniye evime
• Eski evimden yeni evime
• punaisesta autostani siniseen autooni: kırmızıdan arabamdan maviye arabama
• Kırmızı arabamdan mavi arabama
• vanhalle pöydälleni: eskiye masama
• Eski masama

Pöydälleni demişken, Fincede bulunma, ayrılma ve yönelme halleri ikişer taneydi yani toplam altı tane. Yukarıda -ssa/-ssä, -sta/stä, -..n ekleri ile kullanılan bir kelimeye örnek vermiştik. İkinci grup yani -lla/-llä, -lta/-ltä ve -lle ile iyelik eklerinin birlikte kullanımı da aynı şekilde oluyor. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• verkkokauppa: online mağaza
• matkalaukku: valiz 
• terveyskeskus: sağlık merkezi 
• auto: otomobil 
• talo: ev (yapı)
• vanha: eski
• uusi: yeni
• punainen: kırmızı
• sininen: mavi
• pöytä: masa