Fince sıra sayıları

Bu yazının konusu Fince sıra sayılarının oluşturulma şekli ve aldıkları ekler.

Fince sıra sayılarında birinci ve ikinci, sonrakilerden biraz farklı. Bunları hemen ezberliyoruz. Üçüncüden on birinciye kadar (on bir dahil değil) olan sıra sayılarını da sayıların sonuna, gerekirse bazı harf değişiklikleri yapıp, bir -s harfi koyarak  oluşturabiliyoruz. 

1. yksi→ensimmäinen
2. kaksi→toinen
3. kolme→kolmas
4. neljä→neljäs
5. viisi→viides
6. kuusi→kuudes
7. seitsemän→seitsemäs
8. kahdeksan→kahdeksas
9. yhdeksän→yhdeksäs
10. kymmenen→kymmenes

Not: Ensimmäinen hem birinci, ilk hem de önceki anlamına geliyor. Toinen de ikinci demek ama, diğer, öbür, başka anlamlarına da geliyor. Konuşma dilinde bunlara sırası ile, eka ve toka da deniyormuş.

On birden yirmiye kadar olan sayılarda, sayının ikinci yani -toista kısmı aynı kalıyor, ilk kısmını sıra sayısı haline getiriyoruz. Burada da on birinci ve on ikinci kurala uymuyor. Sonrasında ise yukarıda yer alan 3-9 arası sıra sayılarının arkasına -toista koyunca sıra sayılarımız hazır.

11. yksitoista→yhdestoista
12. kaksitoista→kahdestoista
13. kolmetoista→kolmastoista
14. neljätoista→neljästoista
15. viisitoista→viidestoista
16. kuusitoista→kuudestoista
17. seitsemäntoista→seitsemästoista
18. kahdeksantoista→kahdeksastoista
19. yhdeksäntoista→yhdeksästoista

Yirmi ve sonrasında ise sayıyı oluşturan her bir kısım ayrı ayrı sıra sayısı oluyor. Aşağıda üç örnek görebilirsiniz. Biraz zor geldi, bir umut, sayma sayılarında olduğu gibi bunların da konuşma dilinde kısaltması var mı diye sordum, yokmuş.

20. kaksikymmentä→kahdeskymmenes
41. neljäkymmentäyksi→neljäskymmenesensimmäinen

98. yhdeksänkymmentäkahdeksan→yhdeksäskymmeneskahdeksas 

Büyük sıra sayıları da yukarıda anlattığım gibi oluşturuluyor.

100. sata→sadas
1000. tuhat→tuhannes
bir milyonuncu: miljoona→miljoonas

203. kaksisataakolme→kahdessadaskolmas

Kelime olarak oluşturulması mümkün ama, Fincede de, Türkçede de bir milyon yedinci filan demeye pek gerek olmuyor, bu nedenle burada kesiyorum.

Sıra sayılarının hal ekleri ile kullanımı:

• Ota se kolmannesta laatikosta: Onu üçüncü kutudan al 
• elatiivi, ayrılma hali 
• Laita se kolmanteen laatikkoon: Onu üçüncü kutuya koy 
• illatiivi, yönelme hali 
• Näin sen kolmannessa laatikossa: Onu üçüncü kutuda gördüm 
• inessiivi, bulunma hali 
• Se on kolmannen laatikon avain: O, üçüncü kutunun anahtarı 
• genetiivi hali 
• Keittokirja ei ole kolmannella hyllyllä: Yemek kitabı üçüncü rafta değil 
• adessiivi, bulunma hali

Bu örneklerden anlayacağımız, Türkçede sıra sayısı bir ek almazken, Fincede bunlar, nitelediği kelimenin aldığı ekleri alıyor. Örneklerimizde, üçüncü anlamına gelen kolmas kelimesi, arkasından gelen kelime ile aynı halde bulunuyor. Bu halleri gösteren ekleri koyulaştırdım. Fincede bulunan diğer ekler de gerektiğinde sıra sayıları ile birlikte kullanılıyor.

İlgili kelime çoğul olduğunda, sıra sayısının da çoğul halini kullanmak gerekiyor. 

• Kolmannet lapset: üçüncü çocuklar 
• Kolmansilta hyllyiltä: üçüncü raflardan

On birden yirmiye kadar olan sayılarda ekler ilk kısma geliyor, - toista değişmiyor. Yirmi ve sonrasında ise sayının her bir bölümüne ayrı ayrı ek geliyor.

Örnekler:

• on birincide: yhdennessätoista
• on birinciden: yhdennestätoista
• on birinciye: yhdenteentoista
• on ikincide: kahdennessatoista
• yirminciden: kahdennestakymmenennestä
• yirmi birincide: kahdennessakymmenennessäensimmäisessä
• otuz üçüncüye: kolmanteenkymmenenteenkolmanteen

Temel prensipler belli oldu artık. Ensimmäinen sıra sayısının bütün hallerdeki çekimleri de bu bağlantıda.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

laatikko: kutu

ota: al (ottaa)
laita: koy (laittaa)
näin: gördüm (nähdä)
sen: onu, akkusatiivi (se)
keittokirja: yemek kitabı
lapset: çocuklar, nominatiivi, çoğul (lapsi)
hylly: raf

Not: Parantez içindekiler kelimenin yalın, fiilin mastar hali.