Fince iyi dilekler ve kutlamalar

Bu yazının konusu Fince iyi dilek ve kutlama kalıpları.

Fince partitif partitiivi 3 yazısında dilek ve kutlamalarda partitif haldeki kelimeleri kullanacağımızı görmüştük. Şimdi biraz daha yol alalım ve hem dilek ve kutlama kalıplarını hem de bunlara verilebilecek kısa cevapları öğrenelim. Finlerin bunları nasıl, nerede kullandığını da kendilerinden öğrendim, paylaşıyorum.

• hyvää päivää: iyi günler!



Onnittelut ja toivotukset

• päivää

Bu ifadenin kullanımı Türkçedekinden çok farklı değil, biz de bir arkadaşımızı ya da annemizi gördüğümüzde "iyi günler" demeyiz. Bu nedenle, hyvää päivää diyerek selamlaşmayı daha mesafeli, resmi durumlarda kullanmak üzere öğrenelim.

Cevap verirken de tekrar hyvää päivää diyerek bire bir aynı cevabı vermek çok resmi bir kalıp oluyormuş. Bu nedenle sadece päivää diye cevap vermek uygunmuş. Ama ortam cidden resmiyse o zaman başka tabii.

• päivää: gün! 
• päivää 

Bu da bir selamlaşma biçimi ve tanımadığımız veya az tanıdığımız kişilere söyleniyor, bu kişilerin bulunduğu bir ortama girdiğimizde kullanabiliyoruz. 

• huomenta: sabah! 
• huomenta 

Tanıdığımız birini gördüğümüzde veya sabah kalkıp evdekilerden birini selamlamak istediğimizde bunu kullanıyoruz. 

• hyvää iltaa: iyi akşamlar 
• hyvää iltaa 

Biri iyi akşamlar dilediğinde cevap verirken hyvää iltää diye tekrarlandığında aynı resmiyet etkisini daha az yaratırmış ama daha samimi ifadeleri tercih etmekte fayda var. Mesela kivaa iltaa!

• hyvää yötä: iyi geceler 
• samoin: sana da 
• kauniita unia: iyi uykular 
• samoin 

Hyvää yötä, yatmaya giderken kullanılıyor. Saat çok geç oldu diye, selamlaşırken hyvää yötä demiyoruz. Bir cevap şekli olan samoin, kelimesi Türkçeye "aynen" diye çevrilebilir; Türkçe karşılığı "sana da" oluyor. 

• rauhallisia unia: Allah rahatlık versin 
• kiitos: teşekkür ederim 

Rauhallinen, sakin, sükunetli anlamına gelen bir sıfat. Tam tercümesi rahat uykular gibi bir şey olacaktı ama bunun yerine Türkçe karşılığını yazmayı tercih ettim, akılda daha kolay kalır diye. 

• tervetuloa: hoş geldin 
• kiitos  
• hauskaa viikonloppua: iyi bir hafta sonu dilerim 
• kiitos, samoin 

Bu dilekleri günlük hayatta her zaman kullanabiliyoruz.

• hyvää päivän jatkoa: gününün devamı iyi geçsin

Diyelim ki çok resmi bir ortam var, siz de bu ortamın hiyerarşisinde alt sıradasınız; o zaman çok üstünüzdeki birine yukarıdaki şekilde iyi dilekte bulunarak ayrılabilirmişsiniz.

Şimdi de özel günlerdeki kutlamalara geçelim yalnız, bu kutlamaları yaparken, çok çok samimi olmadığımız kimseleri öpmeyelim. 

• iloista Uutta Vuotta: mutlu yıllar 
• kiitos, samoin 
• onnellista Uutta Vuotta: yeni yılın kutlu olsun 
• kiitos, samoin 
• hauskaa Jouluaa: mutlu Noeller 
• hauskaa jouluaa 
• hauskaa Pääsiäistä: Paskalya kutlu olsun 
• kiitoksia 
• hyvää syntymäpäivää: doğum günün kutlu olsun 
• paljon kiitoksia: çok teşekkürler 
• hyvää ystävänpäivää: arkadaşlık günü kutlu olsun 
• kiitos, samoin 

Finlandiya'da 14 şubat günü sevgililer günü değil arkadaşlık günü olarak kutlanıyormuş. Bu da çok hoşuma gitti; sevgilisi olmayanları buruklaştırıp sevgilisi olanları hediye almaya zorlayan bir gün yerine arkadaşlarımızla kutlayabileceğimiz bir gün. 

• onnea: tebrikler, iyi şanslar (duruma göre) 
• kiitoksia 
• onneksi olkoon: tebrikler 
• kiitos 
• onnittelut: tebrikler 
• paljon kiitoksia 

Onnea ve onneksi olkoon eş anlamlı sayılabilir fakat onneksi olkoon kazanılan, elde edilen iyi bir şey olduğunda kullanılıyor. Mezuniyet, birincilik, işte yükselme gibi şeyler. Onnea ise güzel bir şeyin tebrik edilmesinde ve iyi şanslar dilemek için kullanılıyor. Onneksi olkoon ve onnittelut partitif değil ama dilekler ve kutlamalar arasında bunları da öğrenelim. 

• hyvää matkaa: iyi yolculuklar 
• kiitoksia 
• mukavaa lentoa: iyi uçuşlar 
• kiitos 
• hyvää talvilomaa: iyi (bir) kış tatili (dilerim) 
• kiitos paljon: çok teşekkür ederim 

Türkçede biz bazı dilekleri çoğul olarak söylüyoruz; Fincede ise bunlar çoğul değil, partitif olarak kullanılıyor. Yukarıda yer alan kelimelerin partitif halini nasıl oluşturduğumuz Fince partitif partitiivi 1 yazısında var.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

hyvä: iyi kaunis: güzel rauhallinen: rahat, huzurlu iloinen: mutlu, neşeli onnellinen: şanslı hauska: eğlenceli, komik päivä: gün huomen: sabah ilta: akşam yö: gece viikonloppu: hafta sonu

vuosi: yıl joulu: Noel Pääsiäinen: Paskalya syntymäpäivä: doğum günü ystävänpäivä: arkadaşlık günü samoin: aynı şekilde uni: uyku matka: yolculuk lento: uçuş talviloma: kış tatili toive: dilek

Başka sıfatlar öğrenmek isterseniz bu bağlantıya, zamanı gösteren diğer Fince kelimeleri öğrenmek için Fince bu gece bağlantısına tıklayabilirsiniz.

Fince partitif partitiivi 3

Fince partitif partitiivi 1 ile giriş yapıp Fince partitif partitiivi 2 ile devam ettiğimiz partitif konusuna, kolayca öğrenilecek iki alt başlıkla devam ediyoruz.

Olumsuz cümlelerde partitif kullanılıyor

• en syö perunaa: patates yemem
• peruna→perunaa
• minulla ei ole telkkaria: benim televizyonum yok
• telkkari→telkkaria
• en juo kylmää teetä: soğuk çay içmem
• kylmä→kylmää, tee→teetä

Hatırlarsanız, sadece isimlerin değil, ilgili sıfatların da partitif olması gerekiyordu.

• kotona ei ole omenaa: evde elma yok
• omena→omenaa

Normalde tek bir sesli harfle biten kelimelerin sonuna, ünlü uyumuna göre bir -a veya -ä harfi eklerken, iki sesli harfle biten kelimelerde -a/-ä harfinden önce bir -t harfi koyuyorduk. Burada da tee, bu nedenle teetä olmuş. Kelimelerin partitif hale dönüştürülmesi yine yukarıdaki bağlantılarda var.

Partitif nerede kullanılmıyor, yalın haldeki kelimeler nerede kullanılıyor, ona da bir bakalım: "Yok" cümleleri partitifle oluşturulurken, "değil" cümlelerinde nominatif yani yalın hal kullanılıyor.

• omena ei ole korissa: elma sepette değil

Kutlamalar ve dileklerle ilgili ifadelerde partitif kullanılıyor

hyvää päivää: iyi günler
hyvää suomen kielen päivää!: Fince günü kutlu olsun!
hyvää Mikael Agricolan päivää!: Mikael Agricola günü kutlu olsun

hyvä→hyvää, päivä→päivää

Her yıl 9 nisan (huhtikuu) günü kutlanan suomen kielen päivä aynı zamanda Mikael Agricolan päivä olarak da geçiyormuş. Fince basılan ilk kitap olan 1542 tarihli Abckiria (bugünkü ifadeyle Abc-kirja) yani Abece Kitabı'nın yazarı olması ve Yeni Ahit'ten yaptığı çeviri, Finceyi yazıya ilk döken Mikael Agricola'ya Fin dili ve edebiyatında çok önemli bir yer kazandırmış. İpucu: Bu kişinin adı Mikael Agricola ama, kendisine adanmış olan günden bahsederken Mikael Agricolan päivä diyoruz yani soyadına bir -n harfi ekliyoruz. İşte bu da Fincede ismin diğer bir hali olan genitif yani genitiivi. Bunu da öğreneceğiz.

Kelimelerin partitif halini nasıl oluşturuyoruz kısmına da kişi zamirlerini ve partitif hallerini koyalım. Böylece Fince Test 7'yi yapabilecek bütün bilgiler elimizde oluyor.

minä	minua	me	meitä
sinä	sinua	te	teitä
hän	häntä	he	heitä
se	sitä	ne	niitä

Fince faydalı ifadeler

Bu yazıda, Fince günlük konuşmalarda geçecek dokuz Fince cümle, Türkçe karşılıkları ve açıklamaları var. Son olarak da, Fince "seni seviyorum" demeyi öğreniyoruz.

1. Missä on vessa: tuvalet nerede? 
2. En puhu suomea: Fince bilmiyorum (konuşmuyorum) 
3. Kiitos paljon: çok teşekkürler 
4. En tiedä: bilmiyorum 
5. Hyvää päivää: iyi günler 
6. Hyvää huomenta: iyi sabahlar 
7. Hyvää iltaa: iyi akşamlar 
8. Mitä kuuluu: Ne haber? 
9. Mikä sinun nimesi on: senin adın nedir? 
10. Rakastan sinua: seni seviyorum

Fince soru sormanın sakıncası, karşınızdakinin sizi biliyor zannedip Fince cevap vermesidir. Bu nedenle, "Missä on vessa" (tuvalet nerede) diye sorduktan hemen sonra "En puhu suomea" (Fince bilmiyorum) diye de eklemeniz gerekeceğinden, 1 ve 2 numarayı beraber ezberleyin. El-kol hareketleriyle tuvalet tarifini aldıktan sonra da "Kiitos paljon" diyerek çok teşekkür edin. O arada biri size bir şey sorarsa "En tiedä" (bilmiyorum) dersiniz.

Buraya kadar olan ifadeleri ve içinde geçen kelimeleri inceleyelim biraz:

1. Missä, nerede demek. Ä harfinin Ӕ yani a ve e harfleri arası bir harf olduğunu hatırlayalım, "açık e" gibi okuyabiliriz. Vessa, WC'nin Fince okunuşu işte. Burada bir de "on" var, "dır", "dir" anlamına geliyor. Tuvalet nerededir diye sormuş oluyoruz tam olarak.

2. En puhu: konuşmuyorum, konuşmam. Puhua, konuşmak fiiliydi. Fincede fiilleri olumsuz hale getirirken fiilin kendisine pek bir şey yapmıyoruz, sadece birinci tekil şahıs çekiminin sonundaki n harfini atıyoruz. Kalan kelimenin önüne sırasıyla, birinci, ikinci, üçüncü tekil ve çoğul şahıslar için, en, et, ei, emme, ette, eivät getiriyoruz. En puhu, et puhu, ei puhu, emme puhu, ette puhu, eivät puhu: konuşmuyorum, konuşmuyorsun, konuşmuyor, konuşmuyoruz, konuşmuyorsunuz, konuşmuyorlar.

En puhu suomea için karşılık olarak yukarıda Fince bilmiyorum yazmıştım çünkü, biz Türkçede Fince konuşmuyorum demeyiz, öyle dersek, "biliyorum da konuşmuyorum işte" gibi bir anlam çıkar; biz "Fince bilmiyorum" deriz bu durumda. Suomea'yı, cümle içinde küçük harfle yazdım, yanlışlık yok, özel isim sayılmıyor.

3. Kiitos: teşekkür ederim demek. kiittää: teşekkür etmek. Fiilin çekiminde t harflerinden biri düşüyor (bkz. Fince Tip 1 fiil çekimlerine devam).

4. Tietää: Bilmek de yukarıda anlattığım şekilde olumsuz hale dönüşüyor; en tiedä, et tiedä diye gidiyor. T harfinin D'ye dönüşmesi konusunu da yine Tip 1 fiil çekimleri kaydında okuyabilirsiniz. 

5, 6 ve 7 numaralarda geçen hyvää, iyi demek. Hyvää päivä'yı öğleden sonra da kullanabilirsiniz. Çok neşe saçmayayım, biraz ağır takılayım diyorsanız sadece Päivä! veya Huomenta! ya da Iltaa! diyebilirsiniz. İpucu: Hyvää kelimesine benzer görünen bir de hyvä var, o da iyi demek ama, bir ünlem. Mesela, "Seni yarın ararım" ya da "Hemen geliyorum" dendi, "İyi" demek istediniz, Hyvä! diyebilirsiniz. "Ne haber, nasılsın" diye soruldu, "hyvä" diye cevap verebilirsiniz.

8. Mitä kuuluu, ne haber anlamına geliyor dedik. Kuulla, duymak demek. Mitä kuuluu, ne duyuluyor gibi bir anlam taşıyor. Tabii Türkçede böyle bir ifade olmadığı için, ona yakın bir karşılık olarak ne haber demeyi uygun gördüm. Bunu n'aber olarak da düşünebiliriz ki buradan samimi bir ifade olduğunu anlayabilirsiniz. Resmi ortamlarda kullanmayın. Mitä ve 9. maddede geçen mikä, ikisi de "ne" demek. Bunların ayrımını daha sonra anlatacağım.

9. Dokuzuncu maddede sinun var, senin demek. İyelik ekleriyle ilgili bir yazım vardı, sizi onu okumaya davet ediyorum. Nimi, ad demekti. Nimesi de senin adın demek. Sinun'un başındaki "si", ilgili kelimenin sonuna ekleniyor. Nimi kelimesinde ufak bir değişiklik var, nimisi değil, nimesi olmuş ama sonuçta Türkçeye benzer şekilde ekleme oluyor diye düşünebiliriz; benim adım, senin adın, minun nimeni, sinun nimesi gibi.

10. Rakastaa: sevmek (Tip 1 Fiil) Lütfen rastgele kullanmayın; Finler utangaç, duygularını pek belli etmeyen, laf kalabalığını sevmeyen insanlar olarak biliniyor. Hatta bununla ilgili bir anekdot var: Elli-altmış yıllık evli bir çift varmış. Kadın bir gün kocasına "Söylesene, beni hala seviyor musun" diye sormuş. Adam cevap vermiş: "Neden böyle ikide bir soruyorsun anlamadım, evlenme teklif ederken seni sevdiğimi söylemiştim zaten. Bir değişiklik olursa haber veririm".

Fince çok faydalı ifadeler 1-25 ve onun devamı olan Fince çok faydalı ifadeler 26-50 yazılarımda da günlük konuşmada kullanılabilecek kısa kısa 50 kalıp var.