Fince temel renkler

Bu yazıda Fince temel renkleri ve renklerle ilgili bazı sıfat ve fiilleri öğreniyoruz.

Bu konuyu ve diğer konuları web sitemde de bulabilirsiniz: Fincede Renkler | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Väriliidut

• valkoinen: beyaz 
• keltainen: sarı
• oranssi: turuncu
• vaaleanpunainen/pinkki: pembe 
• punainen: kırmızı
• vihreä: yeşil
• sininen: mavi
• violetti: mor 
• ruskea: kahverengi
• harmaa: gri
• musta: siyah

Fince renk (väri) ve renkler (värit) demişken, Türkçeye "renkli" olarak çevrilebilecek iki sıfatımız var sırada, fakat anlamları farklı, bunları açıklayayım:

• värikäs: renkli; canlı, belirgin ve değişik renkleri olan
• värillinen: renkli; siyah, beyaz ve gri dışındaki bir renkte olan

Türkçede toprak rengi, krem rengi gibi klasikleşmiş renk tarifleri vardır. Kendimiz de bir rengi ifade etmek için benzetmeler yapabiliriz, çiğ kıyma rengi mesela, benim şimdi aklıma geldi örnek ararken. İşte bu gibi durumlarda da aşağıdaki sıfat kullanılıyormuş. 

• värinen: renginde 

Bu sıfatın kullanımına Wiktionary'den bir örnek, kypsän kirsikan värinen: olgun kiraz renginde. İpucu: Kirsikka bu durumda kirsikan olarak genitif yani genitiivi halde kullanılıyor. Böylece aslında kiraz renginde değil, kirazın renginde demiş oluyoruz. Sıfatlar da isimle aynı halde bulunmak zorunda olduğundan, kypsä da genitif halde kullanılarak kypsän oluyor. Sonuçta, "olgunun kirazın renginde" demiş oluyoruz.

Son sıfatımız yine bir ipucu ile birlikte geliyor. İpucu: Kelimelerin sonuna -ton ve ünlü uyumuna göre gerekirse -tön ekleri getirilerek bir şeyin yokluğunu belirten kelimeler yapılabiliyor.

• väritön: renksiz

Renklerle ilgili iki de fiilimiz var. Bunların şimdiki/geniş zaman ve geçmiş zaman* birinci tekil şahıs çekimlerini de verdim.

• värittää: renklendirmek (soyut anlamda da, daha canlı, hoş hale getirmek)
• väritän, väritin
• värjätä: rengini değiştirmek
• värjään, värjäsin

Kahverenginin bazı tonlarının ve başka sıfatların olduğu bir test için tıklayınız.

*Zaman belirten kelimelerle birlikte kullanılan geçmiş zaman

Fince Test 1

Biraz da Fince test yapalım. Fotoğrafta bir nesne var. Bu nesneyle ilgili sorulara cevap verelim. Dikkat! Birden çok doğru cevap olabilir. 

Soruların ne anlama geldiğini ve cevaplarını sözlükten, internetten ve aşağıdaki bağlantılardan yararlanarak bulabilirsiniz. Ben kendim buldum, siz de öyle yapın diye bu testi hazırladım. İnsan kendi araştırınca daha iyi öğreniyor. Cevapları bulamazsanız veya kafanıza takılan bir şey varsa yorum bırakabilirsiniz. En kısa sürede cevap vermeye çalışırım. Kolay gelsin.

1. Mikä tämä on?

    a. Tämä on kukkaro

    b. Tämä on lompakko

    c. Tämä on käsilaukku

    d. Tämä on reppu

    e. Tämä on korttikotelo

2. Mitkä ovat oikein?

    a. Se on nahkaa

    b. Se on tyhjä

    c. Se on uusi

    d. Se on auki

    e. Se on kallis

3. Mitä väriä tämä on?
    a. Tämä on ruosteenruskea
    b. Tämä on ruskea
    c. Tämä on vaaleanruskea
    d. Tämä on kastanjanruskea
    e. Tämä on tumman ruskea
4. Mistä voit ostaa sen?
    a. Ostokeskuksesta
    b. Tavaratalosta
    c. Lihakaupasta
    d. Kirpputorilta
    e. Herkkukaupasta

Soruları anlamaya ve/veya cevaplamaya yardımcı olabilecek bağlantılar:

Soru ve cevaplarda geçen "on" nedir?
1. sorunun cevabını görsellerden bulsak

fince-iyi-kotu-ve-cirkin-sfatlar
3. soruda ne diyor
4. sorudaki -stä ve -sta ekleri
Fince-Türkçe sözlük

Fince tilki tilki saat kaç

Fince saati sorarken bence en basiti Mitä kello on? diye sormak. Tabii bize de sorabilirler, Paljonko kello on? diye sorabilirler mesela. İkisi de saat kaç demek ama, yok ben tam karşılığını isterim, ne dediğimi bilmek istiyorum derseniz, Mitä kello on? Saat nedir, Paljonko kello on? Saat ne kadardır gibi bir anlam taşıyor. Tam tercümeyi bir yana bırakalım ve devam edelim:

Saati nasıl söyleyeceğiz? Öncelikle Fince sayıları öğrenmek gerekiyor. Sonra da, saat bir(dir), saat iki(dir) diyeceğiz, çok kolay:

Kello on seitsemän

Kello on yksi: Saat bir
Kello on kaksi: Saat iki

Birine cevap verirken kello on yerine se on da diyebiliriz, hani o saat kaç dedi ya, artık biz de saat şu diye cevap verip kello diye tekrarlamayalım, "o" diyelim.

Se on kolme: O (yani saat) üç
Se on kahdeksan: O (yani saat) sekiz

Kello on puoli kaksitoista 

Ondan sonra bence en önemlisi buçuklar. Bizim buçuk dediğimiz, Fincede yarım saat var diye ifade ediliyor. Puoli yarım demek. Yarım demek olduğu için de, puoli kymmenen dediğimiz zaman ona yarım saat var demiş oluyoruz, bize göre dokuz buçuk oluyor. 

Kello on kymmentä yli kymmenen

Kello on kuusi minuuttia yli yksi: Saat biri altı dakika geçiyor.
Kello on kaksikymmentäkuusi minuuttia vaille yksi: Saat bire yirmi üç dakika var.
Kello on varttia yli yksitoista: Saat on biri çeyrek geçiyor.
Kello on varttia vaille yksitoista: Saat on bire çeyrek var.

Burada dikkat etmemiz gereken iki nokta var: On, biliyorsunuz, kymmenen; on geçiyor veya on var derken kullandığımız on ise kymmentä (bkz. mavi saat). Viisi de beş demek ama beş dakika var veya beş dakika geçiyor derken viittä diyebiliyoruz: Kello on viittä minuuttia yli/vaille viisi. Yani sayıları partitif yapıyoruz.

Mihin aikaan? Bu da, saat kaçta demek.
Saatlerle ilgili bir alıştırma yapmak isterseniz burayı tıklayın. Şu an sayfayı yeniliyorlarmış yalnız.

Beş cümleyle kendimizi Fince tanıtmak

Adımızı, nereden geldiğimizi, nerede yaşadığımızı, yaşımızı ve ne iş yaptığımızı Fince söyleyelim: Nimeni on Ylli Ipana. Olen kotoisin Turkista. Asun Vaasassa. Olen 25 vuotias. Olen opettaja.

• Nimeni on Ylli Ipana: Benim adım Ylli Ipana ('dır)
• Olen kotoisin Turkista: Türkiye'denim
• Asun Vaasassa: Vaasa'da yaşıyorum
• Olen 25-vuotias: 25 yaşındayım
• Olen opettaja: Öğretmenim 

Opettaja yerine kendi işinizi, mesleğinizi koymak için biraz sözlük karıştırmanız gerekebilir. Onun dışındakilerle bir şekilde ilgili olan yazılarım da şunlar: Fince kişi zamirleri ve iyelik ekleri, Fince nereden, Fince Tip 1 fiil çekimleri, Fince sayılar 

Fince giriş kapısı hangisi?

Finlandiya'da günlük hayatta karşımıza çıkabilecek, basit ama önemli kelimeler ve uyarıları bir kafe (kahvila) senaryosu içinde aktardım. 

Kapının yanında Avoinna yazısını gördünüz, orası açıkmış. Zaten kapalı olsa, kapıya bir yere Suljettu diye yazı asarlardı. Fakat bir de Ma-Pe klo 10-20, altında da La klo 10-23 yazıyor. Bu kısaltmalardan anlayacağınız, orası pazartesi-cuma saat 10-20 arası, cumartesi saat 10-23 arası açıkmış. Gün, saat uygunsa artık içeriye girebilirsiniz ama yan yana iki kapı var, birinde Sisäänkäynti yazıyor, diğerinde Uloskäynti. Ne yapacaksınız, Sisäänkäynti yazan kapıdan gireceksiniz; giriş orası. Uloskäynti ise çıkış. Kapıyı ittiniz, kıpırdamadı çünkü orada Vedä yazıyordu ve çekiniz anlamına geliyordu. Neyse içeriden Työnnä yazısını gören biri bunun itiniz demek olduğunu biliyordu da kapıyı itip açtı.

Oturup sipariş vermeden önce hemen bir tuvalete gideyim dediniz, etrafa şöyle bir bakınca önce Tervetuloa yazısını gördünüz, o değil, orada hoş geldiniz yazıyor. Biraz daha bakınınca altında WC yazan oku gördünüz. O tarafa gidince yine iki kapı çıkmaz mı karşınıza; birinin kapısında Miehet, diğerinde Naiset yazıyor. Kadınsanız naiset (kadınlar) yazan kapıya, erkekseniz miehet (erkekler) yazan kapıya yönelin. Kapıda Epäkunnossa yazıyorsa yandınız, çalışmıyor, bozuk demek. Öyle bir yazı yok, içeri girdiniz, bir yerlerde Varattu yazıyorsa o tuvalet doludur, kapıyı zorlamayın. Vapaa yazıyorsa muhtemelen müsait yani boştur, siz yine de kapıyı tıklatın, ses gelmezse girin. Bu yazı, asılmış, döndürebileceğiniz bir levhada ise o zaman arkasını çevirin, Varattu yazısını dışa bakacak şekle getirip içeri öyle girin ki arkanızdan gelen kişi oranın dolu olduğunu anlasın. İşiniz bitip çıktığınız zaman yine çevirin, Vapaa olarak bırakın ki boş olduğu belli olsun.

"Vapaa", demek ki tuvalet boşmuş

Artık dönüp kahvenizi ısmarlayabilirsiniz ama geldiğiniz tarafa değil yanlışlıkla aksi tarafa yöneldiniz, orada da bir kapı, Yksityinen yazıyor, özel demek, girmeyin. Hele bir yerlerde Ei sisäänkäyntiä yazıyorsa hiç girmeyin, girilmez demek. Hätäuloskäynti ise acil çıkış kapısı, gerekmedikçe oradan çıkmaya çalışmayın. Bir şekilde kahveyi ısmarladınız, kahve gelene kadar çıkıp kapının önünde bir sigara içeyim dediniz, sağa sola baktınız, Tupakointi kielletty diye bir yazı varsa sigara içmek yasaktır. Belirtmeden geçmeyelim, ister duvarda ister göl kenarında ya da saunada asılı bir tabelada olsun, yazıda Kielletty geçiyorsa orada yapılması yasak (yasaklanmış) olan bir şey vardır, aman Varo (dikkat)! Neyse, kahveniz hazırlanmıştır, siz en iyisi üstünde Vedä yazan kapıyı çekip açın, içeri girip sıcacık kahvenizi için. Afiyet olsun. Bu arada Fince gazete ilanlarına da bir göz atın.

Büyükte eskide okulda

Bu yazının konusu Fincede sıfat tamlamaları.

Yeni yılın ilk günlerinde bir yayın yapmamak olmaz diye düşünerek, sıfat tamlamaları ile ilgili olan ve uzun zamandır taslak olarak duran bu yazıyı bitirmeye karar verdim. Çok uzatmadan konuya giriyorum. 

Bugün büyük eski (bir) okulda (ders) çalışıyorum" nasıl deriz? 

Şöyle: Tänään opiskelen suuressa, vanhassa koulussa.

Açıklayayım: -ssa/ssä eki -de/-da anlamına geliyordu ve nerede sorusuna cevap verirken kullanıyorduk. Bu ek, ilgili sıfatlara da geliyor. Aksi durumda sıfatlar nesneye bağlanamıyor anlaşılan. Örnek cümlemizdeki sıfatla olan suuri ve vanha da koulu gibi ek alıyor. Sonuçta, başlıkta gördüğünüz, büyükte eskide okulda haline geliyor. Özetle, Fincede bütün sıfat tamlamaları ve nesne ya da kişi aynı haldedir ve bunun için de aynı ekleri alır. 

• Tulin uudesta, pienestä, keltaisesta rakennuksesta: Yeni, küçük, sarı (bir) binadan geldim.
• Yeniden küçükten sarıdan binadan geldim, demiş olduk.
• Menemme uuteen, puhtaaseen, valkoiseen hotelliin: Yeni, temiz, beyaz (bir) otele gidiyoruz.
• Tam tercüme edersek: Yeniye temize beyaza otele gidiyoruz.

Mesela puhdas'ın puhtaaseen olmasından da anlaşılabileceği gibi, Fincede sıfatlar, açıklamasını nereye, nerede, nereden yazımda bulabileceğiniz ekleri alırken bazı harf değişikliklerinden de nasibini alıyor. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• tänään: bugün
• opiskelen: çalışırım, çalışıyorum (opiskella) 
• menemme: gidiyoruz (mennä) 
• tulin: geldim (tulla) 
• suuri: büyük 
• pieni: küçük 
• vanha: eski 
• uusi: yeni
• puhdas: temiz 
• keltainen: sarı 
• valkoinen: beyaz 
• rakennus: bina 
• koulu: okul 
• hotelli: otel

Not: Parantez içindekiler fiillerin mastar hali.