Fince zor mudur, Fince mi zordur?

Türkçe bilenler için Fince pek zor değildir ama çok çalışmak gerekiyor.

Web sitemi de ziyaret edebilirsiniz:
Finceye Giriş | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Bu yazının konusu Fince soru cümlelerinde söz dizimi.

Fince mi? Öğrenmek mi? Kolay mı? Ben mi? Bizdeki -mı, mi/-mu, mü eklerine karşılık gelen -ko/-kö ekinin soru cümlelerinde istediğimiz ismin, sıfatın ya da zamirin arkasına arkasına gelebilmesi, söz diziminin buna uygun olarak değiştirilebilmesi ve buna göre farklı şeylerin vurgulandığı düzgün cümleler elde edilebilmesi, Türkçe ile Fincenin neredeyse bire-bir uyumlu olduğu ve her dilde bulunmayan bir özellik. Tabii normalde soru cümleleri daha sık olarak, soru kelimeleriyle ve fiillerin arkasına koyulan eklerle oluşturuluyor.

Aşağıdaki yazı bir yandan bu tür soru cümleleriyle ilgili, bir yandan da duyularımızla algıladıklarımızı ifade etmeyle ilgili olan, Fince-kulaga-nasıl-geliyor başlıklı yazımın devamı. Konuya yabancıysanız önce o yazıya bir göz atmanız faydalı olabilir. 

Örnek soru cümleleri:

tuntua

• Miltä tämä seinä tuntuu: Bu duvar nasıl bir his veriyor?
• Tuntuuko tämä seinä karhealta: Bu duvar pürüzlü bir his veriyor mu?
• Seinäkö tuntuu karhealta: Duvar mı pürüzlü bir his veriyor?
• Odaları gezerken elinizi duvarda ve kapıda gezdirdiniz, pürüzlü bir his veriyor dediniz, yanınızdaki bunu hangisi için söylediğinizi anlamadı ve sordu.
• Karhealtako tämä seinä tuntuu? Duvarın verdiği his pürüzlü mü?
• Elinizi duvarda gezdirdiniz, yüzünüzü buruşturdunuz, yanınızdaki neden acaba diye düşündü, bir tahmin yürüttü ve sordu.
• Tämäkö seinä tuntuu karhealta? Bu mu pürüzlü his veren duvar?
• Bu senaryomuzda da, şöyle rastgele bir işaret yaptığınız için, yanınızdaki kişi hangi duvardan bahsettiğinizi anlamadı ve sordu.

näyttää

• Miltä ilma näyttää: Hava nasıl görünüyor?
• Näyttääkö ilma hyvältä: Hava iyi görünüyor mu?
• Ilmako näyttää hyvältä: Hava mı iyi görünüyor? 
• Hyvältäkö ilma näyttää: Hava iyi mi görünüyor?

maistua

• Miltä jäätelö maistuu: Dondurmanın tadı nasıl/neye benziyor?
• Maistuuko jäätelö vadelmalta: Dondurmada ahududu tadı var mı?
• Jäätelökö maistuu vadelmalta: Dondurmada mı ahududu tadı var?
• Vadelmaltako jäätelö maistuu: Ahududu mu dondurmanın verdiği tat?
  

haista

• Miltä täällä haisee: Burası ne kokuyor (kötü koku)?
• Haiseeko makuuhuone sipulilta: Yatak odası soğan kokuyor mu?
• Makuuhuoneko haisee sipulilta: Yatak odası mı soğan kokuyor?
• Sipuliltako makuuhuone haisee: Yatak odası soğan mı kokuyor?

tuoksua

• Miltä vauva tuoksuu: Bebek ne kokuyor (güzel koku)? 
• Tuoksuuko vauva talkilta: Bebek talk pudrası kokuyor mu?
• Vauvako tuoksuu talkilta: Bebek mi talk pudrası kokuyor?
• Talkiltako vauva tuoksuu: Bebek talk pudrası mı kokuyor?
  

kuulostaa

• Miltä meidän skenaario kuulostaa: Bizim senaryomuz kulağa nasıl geliyor?
• Kuulostaako meidän skenaario jännittävältä: Bizim senaryomuz kulağa heyecan verici geliyor mu?
• Meidän skenaarioko kuulostaa jännittävältä: Bizim senaryomuz mu kulağa heyecan verici geliyor?
• Meidänkö skenaario kuulostaa jännittävältä: Bizim mi kulağa heyecan verici gelen senaryo?
• Kulağa heyecan verici gelen bizim senaryo mu?
• Skenaarioko kuulostaa jännittävältä? Senaryo mu kulağa heyecan verici geliyor?

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

miltä: nasıl	tämä: bu
näyttää: görünmek	täällä: burada
tuoksua: güzel kokmak (bir şey gibi)	seinä: duvar
haistaa: kötü kokmak (bir şey gibi)	ilma: hava
kuulostaa: kulağa (bir şey gibi) gelmek	jäätelö: dondurma
maistua: tadı olması (bir şey gibi)	vadelma: ahududu
tuntua: hissi vermek (bir şey)	makuuhuone: yatak odası
karkea: pürüzlü	sipuli: soğan
hyvä: iyi	vauva: bebek
jännittävä: heyecan verici	talkki: talk pudrası
meidän: bizim	skenaario: senaryo

Fincede sıfatların isimlerle uyumu

Bu yazının konusu Fincede sıfatların halleri ve hal belirten ekleri.

Fincede de aynı Türkçedeki gibi ismin halleri var fakat, bu haller ve hal ekleri sıfatlarda ve sayılarda da kullanılıyor. Bütün sıfatlar ve sayılar, başına geldikleri ve niteledikleri isimle aynı halde bulunuyor yani aynı ekleri alıyor. Önceki yazılarımda bundan yeri geldikçe bahsetmiş ve kısaca giriş yapmıştım ama bu yazıyla konuyu daha geniş olarak ele almak istedim.

Sıfatlar ve sayılar deyince aklımıza neler gelmeli, bir fikir vermesi için aşağıda gösterdim.*

• Sıfatlar
• Niteleme sıfatları (Örn. lezzetli)
• Karşılaştırma sıfatları (Örn. daha lezzetli)
• En üstünlük sıfatları (Örn. en lezzetli)
• Renkler
• Sayılar
• Asıl sayılar (beş)
• Sıra sayıları (beşinci)
• Kesir sayı sıfatları (beşte bir)
• Diğerleri (bilmediklerim veya unuttuklarım)

Korissa ovat herkullisia tuoreita hedelmiä 

Bir niteleme sıfatının hallerini topluca aşağıda görebilirsiniz. Daha aşağıda da örnek cümle ve cümlecikler bulunuyor. Örneklerde hemen her hali, her sıfat çeşidini ve çoğulları kullanmaya çalıştım. Ek alırken, ünlü uyumu, harf düşmesi veya değişiklikleri açısından isimlerle sıfatlar arasında bir fark yok. Aşağıda göreceğiniz sıfat -nen ile biten bir kelime olduğu için, aynı harflerle biten isimlerle aynı değişikliklere uğruyor. 

herkullinen: lezzetli		tekil	çoğul
dilbilgisi halleri
nominatiivi		herkullinen	herkulliset
genetiivi		herkullisen	herkullisten herkullisien
partitiivi		herkullista	herkullisia
akkusatiivi	nom.	herkullinen	herkulliset
	gen.	herkullisen
yer bildiren haller
inessiivi		herkullisessa	herkullisissa
elatiivi		herkullisesta	herkullisista
illatiivi		herkulliseen	herkullisiin
adessiivi		herkullisella	herkullisilla
ablatiivi		herkulliselta	herkullisilta
allatiivi		herkulliselle	herkullisille
marjinal haller
essiivi		herkullisena	herkullisina
translatiivi		herkulliseksi	herkullisiksi
instruktiivi		-	herkullisin
abessiivi		herkullisetta	herkullisitta
komitatiivi		-	herkullisine

Bir sıfatın, nitelediği isimle aynı halde bulunması:

• Herkulliset mansikat ovat korissa: Lezzetli çilekler sepette 
• nominatiivi çoğul
• herkullisien kalojen nimet: lezzetli balıkların isimleri
• genetiivi çoğul
• herkullisia hedelmiä: lezzetli meyveler
• partitiivi çoğul
• herkullisista vihanneksista: lezzetli sebzelerden
• elatiivi çoğul
• Herkullisissa vanukkaissa on vaniljaa: Lezzetli pudinglerde vanilya vardır.
• inessiivi çoğul

Bir değil de iki sıfat olursa ikisi de nitelediği isimle aynı halde bulunuyor:

• Herkulliset punaiset mansikat ovat korissa: Lezzetli kırmızı çilekler sepette
• nominatiivi çoğul
• herkullisimman ensimmäisen kalan nimi: en lezzetli birinci balığın ismi
• genetiivi tekil
• Herkullisimman yukarıdaki tabloda yok tabii, çünkü lezzetli değil, en lezzetli sıfatının genetiivi hali. 
• pari herkullista punaista hedelmää: birkaç lezzetli kırmızı meyve
• partitiivi tekil

Biraz daha zorlayalım, sıfatlarımız üç olsun, yapı değişmiyor:

• viidellä herkullisella punaisella luumulla on lehtiä: beş (tane) lezzetli kırmızı erikte yaprak var
• adessiivi tekil
  
• Syöttekö tätä herkullisena uutena halpana jälkiruoana: Bunu lezzetli, yeni, ucuz (bir) tatlı olarak mı yiyorsun? 
• essiivi, tekil İpucu: Essiivi, ….. olarak anlamına geliyor ve -na/nä eki ile yapılıyor.
• Bizimki ekmeğe SANA sürmüş, üstüne de toz şeker ekmiş. Finlandiyalı da ne bilsin, soruyor tabii.
• Muutan sen herkulliseksi lämpimäksi terveelliseksi keittoksi: Bunu lezzetli, sıcak, sağlıklı bir çorbaya dönüştüreceğim 
• translatiivi tekil İpucu: Translatiivi -ksi eki ile yapılıyor ve bir şeyden veya bir durumdan bir başkasına geçişi ifade etmek için kullanılıyor.
• Bizimki bu defa da kalmış pilavdan domatesli pirinç çorbası yapacak herhalde 😊

Bazı sıfatlar bu kuralın dışında kalır. Bunlardan en yaygın olanları:

• ensi (birinci)
• eri (farklı)
• joka (her)
• koko (bütün)
• pikku (ufak)
• viime (sonuncu)

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları: 

• syöttekö: yiyor musun (syödä: yemek)
• -ko/-kö: mı, mi/mu, mü
• tätä: tämä (bu), partitiivi tekil
• sen: se (o), akkusatiivi tekil
• muuttua: değişmek, değiştirmek, dönüşmek

● kala: balık	● punainen: kırmızı
● keitto: çorba	● herkullinen: lezzetli; herkullisin: en lezzetli
● hedelmä: meyve	● ensimmäinen: birinci
● mansikka: çilek	● viisi: beş
● luumu: erik	● uusi: yeni
● vihannes: sebze	● halpa: ucuz
● vanukas: puding	● lämmin: ılık
● jälkiruoka: tatlı (yiyecek)	● terveellinen: sağlıklı
● vanilja: vanilya	● kori: sepet
● lehti: yaprak	● nimi: ad

Yirmi beş Fince sıfat

*Bu liste sıfatların Türkçe veya Fince dilbilgisi açısından bir sınıflaması değildir.