Fincede Yasaklamak Fiili

Fincede Yasaklamak Fiili

• Asetus kieltää 23 uutta muuntohuumetta. ― Yönetmelik yeni değiştirilmiş 23 ilacı yasaklıyor.
• Sayılardan sonra partitifle devam edileceği kuralına uygun bir cümle.
• muuntohuume→muuntohuumetta

• He voivat kieltää sinua vuokraamasta. ― Onlar sana + kiralamaktan menedebilirler.
• Birine yasaklamak partitifle belirtiliyor: sinua
• Neyin yasaklandığı kısmı "bir şeyden men etmek" şeklindeki kullanımla yani elatifle devam ediyor: vuokraamasta
• Uusi laki kieltää portugalilaispomoja soittelemasta työajan ulkopuolella. ― Yeni kanun Portekizli patronlara + iş saatlerinin dışında aramaktan menediyor.
• portugalilaispomoja: çoğul partitif  
• soittelemasta 

• Kielletään tekniikka. ― Teknolojiyi yasaklayalım.
• Emir kipi varsa cümlenin nesnesinin (genelde) nominatif olması gerektiği belirtiliyor. 
• Doğru ama, aslında buradaki nominatif değil, nominatif görünümlü akuzatiftir. 
• Kielletään tekniikka derken Türkçede de Fincede de teknolojiyi yasaklayalım demiş oluyoruz ve akuzatif hal kullanmış oluyoruz (akuzatife Türkçede ismin i hali deniyor). Bunu bilmek, söyleyiş biçiminin iki dilde aslında aynı olduğunu anlamayı sağlıyor. Fincede "teknoloji yasaklayalım", Türkçede "teknolojiyi yasaklayalım" denmiyor. İki dilde de "teknolojiyi" deniyor. Fincedeki durum, akuzatifin iki şeklinden biri olan nominatif görünümlü akuzatifin, adından da anlaşılacağı gibi, nominatifle aynı olması.   

• Viro kieltää turkistarhauksen. ― Estonya kürk çiftçiliğini yasaklıyor.
• Düz cümlenin nesnesi genitif halde. 
• turkistarhaus→turkistarhauksen
• Aslında buradaki genitif değil, genitif görünümlü akuzatiftir. 
• Turkistarhauksen derken Türkçede de Fincede de "kürk çiftçiliğini yasaklıyor" demiş oluyoruz ve akuzatif hal kullanmış oluyoruz (akuzatife Türkçede ismin i hali deniyor).  Fincede "kürk çiftçiliğinin yasaklayalım", Türkçede "kürk çiftçiliğini yasaklayalım" denmiyor. İki dilde de "kürk çiftçiliğini" deniyor. Fincedeki durum, akuzatifin iki şeklinden biri olan genitif görünümlü akuzatifin, adından da anlaşılacağı gibi, genitifle aynı olması.   

• Lääkäri kielsi kuningatar Elisabetilta rakkaan harrastuksen. ― Doktor, Kraliçe Elizabeth'ten sevilen bir hobiyi menetti.
• Silmälääkäri kielsi minulta ajamisen. ― Göz doktoru benden araba sürmeyi yasakladı.
• Neyin kimden menedildiği veya yasaklandığı tersine dönmüş ama böyle de bir ifade biçimi var. 
• Kimden yasakladığı ablatif ekiyle, neyi yasakladığı genitif görünümlü akuzatif ekiyle yani Türkçedeki i hali ekiyle belirtiliyor. 

Fince Partitif ve Nominatif Örnekler

Bu yazının konusu Fincede yalın (nominatiivi) ve partitif (partitiivi) kullanımı.

Önce, kedi ve ev kelimelerinin nominatif, partitif, tekil veya çoğul olarak kullanıldığı örnek cümleleri alt alta yazıyorum; alternatifleri topluca görelim. Daha sonra da açıklamalarını yapacağım.

1. Kotona on kissaa 

2. Kotona on kissoja: Evde kediler var.
3. Kissa on kotona: Kedi evde.
4. Kissat ovat kotona: Kediler evde.
5. Kotona on kaksi kissaa: Evde iki kedi var.
6. Kaksi kissaa on kotona: İki kedi evde.
7. Pari kissaa on kotona: Birkaç kedi evde.
8. Kotona on pari kissaa: Evde birkaç kedi var.
9. Kotona on yksi kissa: Evde bir tane kedi var. 
10. Kotona on kissa: Evde kedi var.

Cümlelerimizi inceleyip yorumlayalım: 

Kissa

1. Kotona on kissaa

Kissaa: partitif tekil. Arkadaşıma söyledim, "Biz Finlandiya'da kedi yemeyiz pek" dedi! Ne demek istediğini sorduğumda da, "evde köfte var" der gibi "evde kedi var" diyemezsin dedi. Kısacası, kullanılmıyor.

2. Kotona on kissoja. 

Kissoja: partitif çoğul. "Şurada şu var" kalıbıyla kurduğumuz bir cümle olduğu için partitif oldu. Çoğul partitif olmasının nedeni de, evde birden çok kedi olduğunu belirtmek istiyoruz, sayısını vermiyoruz ve kedi, sayılabilir bir isim.

-Millaisia ​​eläimiä kotona on: evde ne tür hayvanlar var?
-Kotona on kissoja: evde kediler var.

3. Kissa on kotona. 

Kissa: nominatif tekil. Bilinen, belli bir kedi söz konusu; cümlenin öznesi de bu kedi ve yalın halde. En basitinden bir cümle kalıbı.

-Missä kissa on: kedi nerede?
-Kissa on kotona: kedi evde.

4. Kissat ovat kotona.

Kissat: nominatif çoğul. Bilinen, belli kediler söz konusu ve bunlar cümlenin öznesi.

-Missä kissat ovat: kediler nerede?
-Kissat ovat kotona: kediler evde.

5. Kotona on kaksi kissaa.

Kaksi kissaa: partitif tekil. Sayılardan sonra tekil partitif geliyordu, burada da öyle.

-Kuinka monta kissaa kotona on: evde kaç kedi var?
-Kotona on kaksi kissaa: evde iki kedi var. 

6. Kaksi kissaa on kotona.
Kaksi kissaa: partitif tekil. "İki kedi evde, üç kedi de bahçede" gibi bir cümlenin parçası olması durumunda daha anlamlı olacaktır.

-Missä kissat ovat: kediler nerede?
-Kaksi kissaa on kotona ja kolme kissaa on kadulla: iki kedi evde, üç kedi de sokakta.

7. Pari kissaa on kotona.

Pari kissaa: partitif tekil. Pari (birkaç) her zaman tekil partitifle devam ediyordu.

-Missä olet nähnyt kissat: kedileri nerede gördün?
-Olen nähnyt pari kissaa kotona, pari kissaa kadulla: birkaç kediyi evde, birkaç kediyi sokakta gördüm. İpucu: Bir fiil köküne -nut/-nyt gelmiş, önüne de olla fiilinin şimdiki zamandaki çekimi koyulmuşsa perfekti kipi kullanılmıştır.

8. Kotona on pari kissaa. 

Pari kissaa: partitif tekil. Pari (birkaç) her zaman tekil partitifle devam ediyordu. Yukarıdaki cümleden farkı, neyi vurgulamak istediğimizle ilgili.

-Kuka on kotona: evde kim var?
-Kotona on pari kissaa: evde birkaç kedi var

9. Kotona on yksi kissa.

Yksi kissa: nominatif tekil. Bir rakamından sonra gelen kelime partitif değil, nominatif halde olmalı.

-Kuinka monta kissaa kotona on: evde kaç kedi var?
-Kotona on yksi kissa: evde bir (tane) kedi var.

10. Kotona on kissa.

Kissa: nominatif tekil. Burada, yukarıdaki örnekte olduğu gibi sayıyı vurgulamıyoruz. Evde belli bir kedinin olduğunu söylüyoruz.

-Mitä kotona on: evde ne var?
-Kotona on kissa: evde bir kedi var.

İlk başta gözümde çok büyütmüştüm ama şimdi, Fincedeki partitif hali ve tekil ve çoğul partitif ekleri öğrenmek biraz "zor ama, imkansız değil" diye düşünüyorum. İpucu: Türkçede "….. diye düşünüyorum" kalıbıyla biten cümlelerimiz Fincede "düşünüyorum da" anlamına gelen "luulen, että" veya "ajattelen, että" ve benzerleriyle başlanarak kuruluyor.

Fince seni seviyorum

Bu yazıda Fince "Seni seviyorum" demeyi ve partitif fiilleri öğreniyoruz.

Bu konuyu web sitemde de okuyabilirsiniz. Fincede Partitiivi Fiiller | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Rakastan sinua

seni seviyorum: rakastan sinua

Bunu öğrendiğimize göre Fincede partitif fiiller konusuna geçebiliriz. Yalnız, ifade bizi yanıltmasın, fiilin partitif olması diye bir şey yok, partitif haldeki isim, sıfat ve zamirlerle birlikte kullanılan fiiller var fakat bunlara bazı kaynaklarda kısaca partitif fiil denmiş. Tip 1 fiillerden olan rakastaa da partitif bir fiil. Bu nedenle de, seni seviyorum derken ikinci tekil şahıs zamiri olan sinä (sen) kelimesinin partitif hali olan sinua ile kullanılmış. 

Partitif isim, sıfat ve zamirlerle birlikte kullanılan çok sayıda fiil var. Aşağıda bunlardan birkaçını, onun altında örnek bir cümleyi ve bu fiille birlikte kullanılmış olan isim, sıfat veya zamirin yalın ve partitif halini görebilirsiniz. 

• odottaa: beklemek
• Odotan sinistä junaa: Mavi treni bekliyorum
• sininen→sinistä
• juna→junaa
• auttaa: yardım etmek
• Autamme pakolaisia: Göçmenlere yardım ediyoruz
• pakolainen⇉pakolaisia
• opiskella
• Opiskelemme englantia: İngilizce çalışıyoruz
• englanti→englantia
• kiittää: teşekkür etmek (birine)
• Hän ei kiittänyt minua: O bana teşekkür etmedi
• minä→minua
• rakastaa: sevmek
• Hän rakastaa minua: O beni seviyor
• minä→minua

Bu örnekleri bir gözden geçirelim: 

• Odottaa fiiliyle kurulan cümlede partitif bir sıfat ve partitif bir isim görüyorsunuz.
• Auttaa fiiliyle kurulan cümlede çoğul partitif var (çift okla gösterdim). Partitif fiillerde duruma göre tekil ya da çoğul partitif kullanabiliyoruz. 
• Kiittää fiilinin Türkçe karşılığında "birine" teşekkür etmek diye özellikle yazdım çünkü partitifi birine teşekkür ettiğimizi söylerken kullanıyoruz. Halbuki bir şeyden dolayı teşekkür ederken -den/-dan anlamını veren elative (elatif) kullanılıyor. Mesela biri size ihtiyacınız olan bıçağı verdi: Kiitos veitsestä demek gerekiyor, bıçaktan dolayı (bıçak için) teşekkür etmiş oluyoruz. Bu gibi değişiklikler başka fiiller için de geçerli olabilir. Partitif fiil sadece ve sadece partitif haldeki kelimelerle birlikte kullanılır diye düşünmeyelim, vermek istediğimiz anlama göre değişiklik olabiliyor.
• Hem rakastaa hem kiittää fiilinde aynı partitif zamir (minua) var fakat, sevmek fiiliyle kullanılırken Türkçeye "beni" diye, teşekkür etmek fiiliyle kullanılırken ise "bana" diye çevriliyor. Yani, en başta öğrendiğimiz rakastan sinua seni seviyorum demekmiş, o zaman sinua da "seni" demektir gibi bir yanılgıya düşmemek gerekiyor. Sinua, 2. tekil şahıs zamiri olan sinä yani sen kelimesinin partitif hali ve Türkçede tek bir karşılığı yok.

Kişi zamirlerinin partitif hallerini Fince partitif partitiivi 3 yazısında topluca vermiştim. Partitifle ilgili diğer yazılarıma ulaşmak için Fince partitif partitiivi 1 yazısına bakabilir veya partitif etiketini tıklayabilirsiniz. 

Bu yazının konusu olan partitif fiilleri ve Türkçe karşılıklarını gösteren bir liste isterseniz bu yazıya bir "faydalı" oyu (daha aşağıda bunun için bir kutu var) verip yorumlarda e-posta adresinizi yazarak partitif fiil listesi istediğinizi belirtebilir ya da Facebook sayfamı beğenip oradan mesaj göndererek istekte bulunabilirsiniz. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• rakastaa: sevmek
• odottaa: beklemek
• opiskella: çalışmak
• auttaa: yardım etmek
• kiittää: teşekkür etmek
• sininen: mavi
• juna: tren
• englanti: İngilizce
• pakolainen: göçmen
• veitsi: bıçak

"Seni seviyorum" deme üzerine bir anektod

Fince partitif partitiivi 4

Bu yazıda Fincede partitifin kullanıldığı yerleri öğrenmeye devam ediyoruz.

Bu kısım da pek zor sayılmaz. İster inanın ister inanmayın, Türkçeye benziyor.

Ölçüm ve miktar belirtmeden bahsettiğimiz şeyler partitif halde kullanılıyor.

Klasik örnekler hep yeme-içmeyle ilgili.

• juon hedelmämehua: meyve suyu içiyorum
• hedelmämehu→hedelmämehua
• ostin kukkakaalia: karnabahar satın aldım
• kukkakaali→kukkakaalia 

Bunlar Türkçede de Fincede de tekil olarak kullanılıyor ama Fincede tekil partitif oluyor. Ne kadar kahve içtiğimiz, ne kadar köfte yediğimiz veya ne kadar karnabahar satın aldığımız belli değil. Bu nedenle tekil partitif kullanıyoruz. Ne kadar olduğunu değil, ne yaptığımızı söylüyoruz.

Bir şeyin nerede var olduğunu (bulunduğunu) veya kime ait olduğunu gösteren cümlelerde partitif kullanılıyor.

• lasissa on vettä: bardakta su var 
• vesi→vettä 
• ladoissa on olkia: samanlıkta saman var 
• olki→olkia 

Bardakta su, ahırda saman var ama ne kadar olduğu belirtilemiyor çünkü bunlar sayılamayan isimler. İşte bu durumda, Türkçede tekil olarak kullandığımız kelimeler Fincede de yine tekil ama partitif tekil oluyor. 

• sairaalassa on potilaita: hastanede hastalar var 
• potilas→potilaita 
• tehtaalla on työntekijöitä: fabrikada işçiler var 
• työntekijä→työntekijöitä 

Yukarıdaki örneklerde, hastanede kaç hasta, fabrikada kaç işçi olduğu belirsiz fakat bunlar sayılabilen isimler. Bu durumda da Türkçedeki gibi çoğul kullanılmakla beraber, Fincede partitifin çoğulu kullanılıyor.

• minulla on naapureita: benim komşularım var 
• naapuri→naapureita 
• hänellä on kanoja: onun tavukları var 
• kana→kanoja 

Burada da, komşuların ve kedilerin sayısı belli değil ama sayısı birden çok. Yine Türkçedeki gibi çoğul fakat partitif çoğul. Bu arada, minulla "benim", hänellä "onun" demek değil tam olarak ama Finceden Türkçeye bu şekilde çevrilebilir. Ayrıntıları daha sonra adessiivi yazısında bulabilirsiniz. 

Yazıda geçen kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

juoda: içmek ostaa: satın almak hedelmämehu: meyve suyu kukkakaali: karnabahar lasi: bardak vesi: su  lato: samanlık

olki: saman sairaala: hastane potilas: hasta tehdas: fabrika työntekijä: işçi naapuri: komşu kana: tavuk

Fince iyi dilekler ve kutlamalar

Bu yazının konusu Fince iyi dilek ve kutlama kalıpları.

Fince partitif partitiivi 3 yazısında dilek ve kutlamalarda partitif haldeki kelimeleri kullanacağımızı görmüştük. Şimdi biraz daha yol alalım ve hem dilek ve kutlama kalıplarını hem de bunlara verilebilecek kısa cevapları öğrenelim. Finlerin bunları nasıl, nerede kullandığını da kendilerinden öğrendim, paylaşıyorum.

• hyvää päivää: iyi günler!



Onnittelut ja toivotukset

• päivää

Bu ifadenin kullanımı Türkçedekinden çok farklı değil, biz de bir arkadaşımızı ya da annemizi gördüğümüzde "iyi günler" demeyiz. Bu nedenle, hyvää päivää diyerek selamlaşmayı daha mesafeli, resmi durumlarda kullanmak üzere öğrenelim.

Cevap verirken de tekrar hyvää päivää diyerek bire bir aynı cevabı vermek çok resmi bir kalıp oluyormuş. Bu nedenle sadece päivää diye cevap vermek uygunmuş. Ama ortam cidden resmiyse o zaman başka tabii.

• päivää: gün! 
• päivää 

Bu da bir selamlaşma biçimi ve tanımadığımız veya az tanıdığımız kişilere söyleniyor, bu kişilerin bulunduğu bir ortama girdiğimizde kullanabiliyoruz. 

• huomenta: sabah! 
• huomenta 

Tanıdığımız birini gördüğümüzde veya sabah kalkıp evdekilerden birini selamlamak istediğimizde bunu kullanıyoruz. 

• hyvää iltaa: iyi akşamlar 
• hyvää iltaa 

Biri iyi akşamlar dilediğinde cevap verirken hyvää iltää diye tekrarlandığında aynı resmiyet etkisini daha az yaratırmış ama daha samimi ifadeleri tercih etmekte fayda var. Mesela kivaa iltaa!

• hyvää yötä: iyi geceler 
• samoin: sana da 
• kauniita unia: iyi uykular 
• samoin 

Hyvää yötä, yatmaya giderken kullanılıyor. Saat çok geç oldu diye, selamlaşırken hyvää yötä demiyoruz. Bir cevap şekli olan samoin, kelimesi Türkçeye "aynen" diye çevrilebilir; Türkçe karşılığı "sana da" oluyor. 

• rauhallisia unia: Allah rahatlık versin 
• kiitos: teşekkür ederim 

Rauhallinen, sakin, sükunetli anlamına gelen bir sıfat. Tam tercümesi rahat uykular gibi bir şey olacaktı ama bunun yerine Türkçe karşılığını yazmayı tercih ettim, akılda daha kolay kalır diye. 

• tervetuloa: hoş geldin 
• kiitos  
• hauskaa viikonloppua: iyi bir hafta sonu dilerim 
• kiitos, samoin 

Bu dilekleri günlük hayatta her zaman kullanabiliyoruz.

• hyvää päivän jatkoa: gününün devamı iyi geçsin

Diyelim ki çok resmi bir ortam var, siz de bu ortamın hiyerarşisinde alt sıradasınız; o zaman çok üstünüzdeki birine yukarıdaki şekilde iyi dilekte bulunarak ayrılabilirmişsiniz.

Şimdi de özel günlerdeki kutlamalara geçelim yalnız, bu kutlamaları yaparken, çok çok samimi olmadığımız kimseleri öpmeyelim. 

• iloista Uutta Vuotta: mutlu yıllar 
• kiitos, samoin 
• onnellista Uutta Vuotta: yeni yılın kutlu olsun 
• kiitos, samoin 
• hauskaa Jouluaa: mutlu Noeller 
• hauskaa jouluaa 
• hauskaa Pääsiäistä: Paskalya kutlu olsun 
• kiitoksia 
• hyvää syntymäpäivää: doğum günün kutlu olsun 
• paljon kiitoksia: çok teşekkürler 
• hyvää ystävänpäivää: arkadaşlık günü kutlu olsun 
• kiitos, samoin 

Finlandiya'da 14 şubat günü sevgililer günü değil arkadaşlık günü olarak kutlanıyormuş. Bu da çok hoşuma gitti; sevgilisi olmayanları buruklaştırıp sevgilisi olanları hediye almaya zorlayan bir gün yerine arkadaşlarımızla kutlayabileceğimiz bir gün. 

• onnea: tebrikler, iyi şanslar (duruma göre) 
• kiitoksia 
• onneksi olkoon: tebrikler 
• kiitos 
• onnittelut: tebrikler 
• paljon kiitoksia 

Onnea ve onneksi olkoon eş anlamlı sayılabilir fakat onneksi olkoon kazanılan, elde edilen iyi bir şey olduğunda kullanılıyor. Mezuniyet, birincilik, işte yükselme gibi şeyler. Onnea ise güzel bir şeyin tebrik edilmesinde ve iyi şanslar dilemek için kullanılıyor. Onneksi olkoon ve onnittelut partitif değil ama dilekler ve kutlamalar arasında bunları da öğrenelim. 

• hyvää matkaa: iyi yolculuklar 
• kiitoksia 
• mukavaa lentoa: iyi uçuşlar 
• kiitos 
• hyvää talvilomaa: iyi (bir) kış tatili (dilerim) 
• kiitos paljon: çok teşekkür ederim 

Türkçede biz bazı dilekleri çoğul olarak söylüyoruz; Fincede ise bunlar çoğul değil, partitif olarak kullanılıyor. Yukarıda yer alan kelimelerin partitif halini nasıl oluşturduğumuz Fince partitif partitiivi 1 yazısında var.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

hyvä: iyi kaunis: güzel rauhallinen: rahat, huzurlu iloinen: mutlu, neşeli onnellinen: şanslı hauska: eğlenceli, komik päivä: gün huomen: sabah ilta: akşam yö: gece viikonloppu: hafta sonu

vuosi: yıl joulu: Noel Pääsiäinen: Paskalya syntymäpäivä: doğum günü ystävänpäivä: arkadaşlık günü samoin: aynı şekilde uni: uyku matka: yolculuk lento: uçuş talviloma: kış tatili toive: dilek

Başka sıfatlar öğrenmek isterseniz bu bağlantıya, zamanı gösteren diğer Fince kelimeleri öğrenmek için Fince bu gece bağlantısına tıklayabilirsiniz.

Fince Test 8 Cevaplar

Fince kelimelerin tekil partitif (partitiivi) hali ile ilgili olarak hazırlamış olduğum Fince Test 8'in cevapları aşağıda. 

kahvi: kahve	kahvia
valokuva: fotoğraf	valokuvaa
mekko: elbise	mekkoa
sänky: yatak	sänkyä
jalkapallo: futbol	jalkapalloa
televisio: televizyon	televisiota
yö: gece	yötä
pää: baş	päätä
radio: radyo	radiota
sampoo: şampuan	sampoota
nainen: kadın	naista
lautanen: tabak	lautasta
hevonen: at	hevosta
ihminen: insan	ihmistä
kukkanen: küçük çiçek*	kukkasta
kevät: ilkbahar	kevättä
avain: anahtar	avainta
mies: erkek	miestä
puhelin: telefon	puhelinta
sormus: yüzük	sormusta

*Bazıları buna çiçecik der

Bu konunun açıklamasını Fince Partitif Partitiivi 1 yazısında bulabilirsiniz.