Fince hekimden sorma çekenden sor

Bu yazının konusu Fincedeki ablatiivi ve elatiivi eklerini gerektiren fiiller.  

Başlıktaki atasözünü biliyorsanız Fince kysyä yani sormak fiilini doğru kullanmanız çok kolay. Kime sorduğumuzu söylerken, birinden sormak diyoruz yani, ablatiivi eki getiriliyor. Bunun için -lta/-ltä eklerini kullanarak -den/-dan anlamını veriyoruz.

Örnek cümleler:

• kysyin sinulta: senden sordum
• hän kysyi minulta: o benden sordu 
• he kysyivät meiltä: onlar bizden sordular

Türkçede çoğu zaman birinden sormak değil birine sormak şeklinden ifade ediliyorsa da, kysyä fiilinin nasıl kullanıldığını unutmayalım diye çevirisini olduğu gibi yaptım. 

Kişi zamirlerinin ablatif hali

• minä→minulta: benden
• sinä→sinulta: senden
• hän→häneltä: ondan
• me→meiltä: bizden
• te→teiltä: sizden
• he→heiltä: onlardan

Şimdi de ne konuda soru sorduğumuzu ifade edelim: 

Bunun için -sta/stä kullanılıyor yani elatiivi ekleri getiriliyor. Bu ekler de Türkçedeki -den/-dan anlamını veriyor.

• hän kysyi sinulta minusta
• kysyin sinulta hänestä
• hän kysyi minulta vaikeasta aiheesta

Örneklerin ilk ikisini Türkçeye, "O sana beni sordu", "Sana onu sordum" diye çevirebiliriz. Son cümlede ise Fincenin özelliklerinden biri olan, eklerin ilgili sıfatlara da gelmesi durumuna bir örnek var: "O bana zor(dan) bir konudan sordu".

Özetle durum şu: Kimden yani kime soracağımızı -lta/-ltä eklerini kullanarak sorarken, ne konuda veya kimin hakkında sorduğumuzu -sta/-stä eklerini getirerek söylüyoruz. 

Anlaşılacağı gibi, hem ablatiivi hem elatiivi ekleri Türkçedeki -den/-dan eklerine karşılık geliyor fakat ikisi arasında biraz fark var. Fince nerede, nereden, nereye yazımda bu konuyu anlatmıştım. Türkçedeki gibi, kişi zamirleri de bu ekleri alabiliyor. Türkçede bunlara ayrılma eki adı veriliyor.

Ayrılma ekleri ile birlikte kullanılan başka fiiller de var. 

Bu fiillerin bir kısmı, duruma göre -lta/-ltä veya -sta/-stä ile birlikte kullanılabiliyor. Hangi durumda hangisini seçeceğimize yine yukarıdaki kısa açıklamayla bağlantılı olarak karar verebiliyoruz. Ayrılma ekleri ile kullanılan Fince fiillerin bir kısmı Türkçe ile uyumlu veya uyumlu sayılabilir, bazıları uyumlu değil.

-den/-dan ekleri ile birlikte kullanımı Türkçeyle uyumlu olan fiiller:

• ostaa: satın almak (bir yerden)
• löytää: bulmak (bir yerden)
• lukea: okumak (bir yerden)
• katsoa: bakmak (bir yerden)
• lainata: borç almak (bir yerden)
• pelastaa: kurtarmak (bir şeyden)

-den/-dan ekleri ile birlikte kullanımı Türkçeyle uyumlu olmayan fiiller:

• etsiä: aramak (bir yerden)
• myöhästyä: geç kalmak (bir şeyden)

Aslında bazen biz de, "seni evden aradım", "dersinden geç kalma çocuğum" gibi cümleler kuruyoruz, duyuyoruz. Her zaman böyle konuşmasak da, bu ifade biçimleri bize Fincedeki kullanımı hatırlatıyor.

Ben bu fiilleri uusikielemme.fi sitesinden buldum. İngilizce üzerinden Fince öğrenmek isteyenler için mükemmel bir kaynak. Konumuzla ilgili başka fiiller de olabilir ama bunlar sık kullanılan fiiller, en azından bunları öğrenmekte fayda var.

Not: Kysyä fiilinin geçmiş zaman çekimleri için Fince geçmiş zaman yazısına bakabilirsiniz.

Fince partitif partitiivi 3

Fince partitif partitiivi 1 ile giriş yapıp Fince partitif partitiivi 2 ile devam ettiğimiz partitif konusuna, kolayca öğrenilecek iki alt başlıkla devam ediyoruz.

Olumsuz cümlelerde partitif kullanılıyor

• en syö perunaa: patates yemem
• peruna→perunaa
• minulla ei ole telkkaria: benim televizyonum yok
• telkkari→telkkaria
• en juo kylmää teetä: soğuk çay içmem
• kylmä→kylmää, tee→teetä

Hatırlarsanız, sadece isimlerin değil, ilgili sıfatların da partitif olması gerekiyordu.

• kotona ei ole omenaa: evde elma yok
• omena→omenaa

Normalde tek bir sesli harfle biten kelimelerin sonuna, ünlü uyumuna göre bir -a veya -ä harfi eklerken, iki sesli harfle biten kelimelerde -a/-ä harfinden önce bir -t harfi koyuyorduk. Burada da tee, bu nedenle teetä olmuş. Kelimelerin partitif hale dönüştürülmesi yine yukarıdaki bağlantılarda var.

Partitif nerede kullanılmıyor, yalın haldeki kelimeler nerede kullanılıyor, ona da bir bakalım: "Yok" cümleleri partitifle oluşturulurken, "değil" cümlelerinde nominatif yani yalın hal kullanılıyor.

• omena ei ole korissa: elma sepette değil

Kutlamalar ve dileklerle ilgili ifadelerde partitif kullanılıyor

hyvää päivää: iyi günler
hyvää suomen kielen päivää!: Fince günü kutlu olsun!
hyvää Mikael Agricolan päivää!: Mikael Agricola günü kutlu olsun

hyvä→hyvää, päivä→päivää

Her yıl 9 nisan (huhtikuu) günü kutlanan suomen kielen päivä aynı zamanda Mikael Agricolan päivä olarak da geçiyormuş. Fince basılan ilk kitap olan 1542 tarihli Abckiria (bugünkü ifadeyle Abc-kirja) yani Abece Kitabı'nın yazarı olması ve Yeni Ahit'ten yaptığı çeviri, Finceyi yazıya ilk döken Mikael Agricola'ya Fin dili ve edebiyatında çok önemli bir yer kazandırmış. İpucu: Bu kişinin adı Mikael Agricola ama, kendisine adanmış olan günden bahsederken Mikael Agricolan päivä diyoruz yani soyadına bir -n harfi ekliyoruz. İşte bu da Fincede ismin diğer bir hali olan genitif yani genitiivi. Bunu da öğreneceğiz.

Kelimelerin partitif halini nasıl oluşturuyoruz kısmına da kişi zamirlerini ve partitif hallerini koyalım. Böylece Fince Test 7'yi yapabilecek bütün bilgiler elimizde oluyor.

minä	minua	me	meitä
sinä	sinua	te	teitä
hän	häntä	he	heitä
se	sitä	ne	niitä

Fince hayvan isimleri

Fince Kelimeler | Keyfimce Fince (wordpress.com)
Hayvan isimleri ve daha birçok kelime için ziyaret edin!

Bu gün internette en çok aranan Fince kelimelere bir bakayım dedim, Fince hayvan (eläin) isimleri çok ilgi toplamış. Öğrenmek belki daha kolay olur diye ben hayvanları gruplandırdım ve tekil partitiflerini ilave ettim. Fena da olmadı sanırım.

Lammas

kotieläimiä: ev hayvanları

• kissa: kedi
• koira: köpek
• lintu: kuş
• kala: balık
• hamsteri: hamster

Artık partitifle ilgili az da olsa bilgimiz olduğuna göre, yeni Fince kelimeler öğrendiğimizde partitifine de bir göz atmamız lazım. Ben hemen söyleyeyim, yukarıdaki ev hayvanlarının tekil partitif hali standart, sonlarına bir -a harfi geliyor. Eläin→eläintä, bunu da atlamayalım. 

Kediler miyavlarken hangi sesi çıkarır: miau miau
naukua: miyavlamak
Köpekler havlarken hangi sesi çıkarır: hau hau
haukkua: havlamak

Fince hayvan isimleri derken, kediye köpeğe verilebilecek Fince isimler mi demek isteniyor acaba diye de kafama takıldı şimdi. Öyle bir durum varsa mesela Finlandiya'da 2013 yılının en popüler altmış Fince köpek isminden beş tanesi Bella, Jeri, Rita, Taru ve Riku imiş; www. pawshake.fi sitesinde de kedi ve köpek isimleri var. En popüler kedi isimlerinden ilk beş tanesi Luna, Pörri, Viiru, Minttu ve Misu. Tabii isim verirken dişi hayvan (naaras) mı yoksa erkek hayvan (uros) mı, ona göre seçim yapmak gerekiyor. 

tuotantoeläimiä: çiftlik hayvanları

• lehmä: inek 
• lammas: koyun
• sika: domuz
• hevonen: at
• poro: ren geyiği

Koyunlar Fincede nasıl meler: bää
melemek: määkiä
Domuzlar homurdar: röh röh

röhkiä: homurdamak

Hemen tekil partitiflere bakalım: lammas→lammasta ve hevonen→hevosta. Diğerlerinin sonuna ünlü uyumuna göre -ä ve -a ekliyoruz.

Ren geyiğinin ilk evcilleştirilen hayvanlar arasında yer aldığını da bu yazıyı hazırlarken öğrenmiş oldum. Ayrıca, Helsinki bölgesinde yaşayanlar, Finlandiya'nın kuzeyinde, özellikle de Oulu çevresinde yaşayanlar için "poro" derlermiş. Estonyalılar ise fazla içmiş, fazla yüksek sesle konuşan Fin turistler için "porod" derlermiş. Bunların ikisi de argo tabii. Bilelim ama kullanmayalım çünkü hem ayıp olur hem de güncelliğini koruyup korumadığını bilmeden argo kelimeler kullanmak bizi insanların gözünde garip durumlara düşürür.   

siipikarjaa: kümes hayvanları

• kana: tavuk 
• kalkkuna: hindi 
• hanhi: kaz
• fasaani: sülün
• ankka: ördek 

Burada da tekil partitifte dikkatimizi çekecek olanlar hanhi→hanhea ve jänis→jänistä.

ötököitä: böcekler

• kärpänen: sinek
• hyttynen: sivrisinek
• mehiläinen: arı
• muurahainen: karınca
• hämähäkki: örümcek 

Farklı olanlar: kärpänen→kärpästä, hyttynen→hyttystä, mehiläinen→mehiläistä

villieläimiä: yabani hayvanlar

• karhu: ayı
• susi: kurt
• kettu: tilki
• leijona: aslan 
• hirvi: yaban geyiği

Burada da bir tek hirvi→hirveä var.

Başka Fince kelimeler öğrenmek isterseniz Memrise kursuma bakabilirsiniz. Fince-Türkçe hayvan isimleri ile ilgili güzel bir Türkçe kaynak ise Eläimet - Hayvanlar.

Fince Test 7 Cevaplar

Fince Test 7 testimizde, bloga ilk başladığım zamanlarda yazmış olduğum Fince faydalı ifadeler yazısındaki cümlelerde partitif (partitiivi) halde bulunan kelimeleri ve bunların nominatif halini bulacaktık. Partitifleri koyulaştırdım, nominatiflerini de alta yazdım.

1. Missä on vessa: Tuvalet nerede? 
2. En puhu suomea: Fince bilmiyorum (konuşmuyorum)
3. Kiitos paljon: Çok teşekkürler 
4. En tiedä: Bilmiyorum
5. Hyvää päivää: İyi günler 
6. Hyvää huomenta: İyi sabahlar 
7. Hyvää iltaa: İyi akşamlar 
8. Mitä kuuluu: Ne haber? 
9. Mikä sinun nimesi on: Senin adın nedir? 
10. Rakastan sinua: Seni seviyorum 

• suomi: Fince
• hyvä: iyi
• päivä: gün
• huomen: sabah
• ilta: akşam
• mikä: ne
• sinä: sen

Gördüğünüz gibi, Fince "seni seviyorum" derken kullandığımız sinua kelimesi Türkçeye "seni" olarak çevrilmekle birlikte ismin i hali değil, Fincedeki partitif halidir.

İpucu: Mikä nedir, mitä nedir diye bakıyorum, ikisi de "ne" demektir diye geçiyor çok yerde. Doğru ama, mitä meğer partitifmiş. Bir soru kelimesinin de partitifi olabileceğini öğrenmiş olduk. O zaman, partitifle ilgili bir sonraki teste bakayım.