Fince örnek olmak-bileşik fiiller

Bu yazının konusu örnek olmak bileşik fiilinin Fincedeki kullanımı.

Bu ve bunun gibi fiilleri doğru kullanabilmek için, hangi ek veya eklerle kullanıldığını bilmek gerekiyor. Bu bileşik fiil, bildiğiniz gibi, Türkçede sıklıkla birine örnek olmak, biçiminde yani yönelme eki ile kullanılıyor. Fincede ise bazen yönelme eki, bazen de ayrılma eki gerekiyor. Önce eksiz düz bir cümle kurarak başlayalım; sonra da bakalım hangi durumda hangi eki kullanıyormuşuz:

• esimerkki: örnek 
• olla esimerkki: örnek olmak
• Haluamme olla esimerkki: Örnek olmak istiyoruz
  
• olla esimerkki+allatiivi: birine örnek olmak; davranış yönünden başkasının kendisine benzemesi yolunda etkili olmak
• -lle eki ile kullanılıyor
• Bu ek, Türkçedeki -e/-a/ anlamını veren yönelme eki.
• Kokeneet kuljettajat voisivat olla esimerkki nuoremmille: Deneyimli sürücüler daha genç olanlara örnek olabilir
• nuorempi: daha genç, nominatiivi tekil
• nuoremmalle: daha gence (daha genç olana), allatiivi tekil
• nuoremmille: daha gençlere (daha genç olanlara), allatiivi çoğul
• Se on myös esimerkki muille työntekijöille: Bu, diğer çalışanlara da örnektir
• muu: diğer, nominatiivi tekil
• muulle: diğerine, allatiivi tekil
• muille: diğerlerine, allatiivi çoğul. Työntekijöille allatiivi çoğul olduğu için muu da allatiivi çoğul olmak durumunda. "Diğerlerine çalışanlara" demek gerekiyor.
• työntekijä: çalışan, nominatiivi tekil
• työntekijälle: çalışana, allatiivi tekil
• työntekijöille: çalışanlara, allatiivi çoğul
• olla esimerkki+elatiivi: bir şeyin örneği olmak, bir grubu temsil eden bir örnek olmak
• -sta/stä ekleri ile kullanılıyor. 
• Bunlar Türkçede -den/-dan anlamını veren ayrılma ekleri.
• Meritähti on esimerkki merieläimistä: Deniz yıldızı deniz canlılarından (bir) örnektir
• merieläin: deniz canlısı, nominatiivi tekil
• merieläimet: deniz canlıları, nominatiivi çoğul
• merieläimestä: deniz canlısından, elatiivi tekil
• merieläimistä: deniz canlılarından, elatiivi çoğul
• Minun polkupyöräni on esimerkki maastopyörästä: Benim bisikletim dağ bisikletinden bir örnektir
• Suomi voi olla esimerkki maasta, jossa talvi on erittäin kylmä: Finlandiya, kışın çok soğuk geçtiği (bir) ülkeden bir örnek olabilir

Benzer kelimelerin kullanıldığı bir örnek vererek karşılaştıralım:

• Äiti on esimerkki tyttärelle: Anne, kızına örnektir 

Burada -lle eki yani allatiivi eki kullanarak, annenin davranışlarıyla kızına örnek olduğunu/olacağını ifade ediyoruz. 

• Äiti on esimerkki perheenjäsenistä: Anne, aile bireylerine (bireylerinden) bir örnektir

Bu cümlede ise -sta/stä yani elatiivi eki kullanarak, aile bireyleri denince bundan ne anlıyoruz, bu kişilerden bir örnek veriyoruz.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• esimerkki: örnek
• olla: olmak
• haluamme: istiyoruz (haluta)
• kokeneet: deneyimli, nominatiivi çoğul (kokenut)
• kuljettajat: sürücü, nominatiivi çoğul (kuljettaja)
• voisivat: olabilirler (voida)
• voi: olabilir (voida)
• se: bu
• myös: de, da
• meritähti: denizyıldızı 
• merieläin: deniz canlısı
• eläin: hayvan
• minun: benim
• polkupyöräni: bisikletim (polkupyörä)
• maastopyörä: dağ bisikleti
• Suomi: Finlandiya
• maa: ülke
• jossa: "nerede" bağlacı
• talvi: kış
• erittäin: çok, gayet, pek, son derece
• kylmä: soğuk

Not: Parantez içindeki kelimeler fiillerin mastar, isimlerin yalın halidir.

Fince memnun olmak-bileşik fiiller

Bu yazının konusu memnun olmak bileşik fiilinin Fincedeki kullanımı.

• tyytyväinen: sıfat, memnun, hoşnut
• olla tyytyväinen: fiil, memnun olmak, hoşnut olmak

Çevirileri Fincedeki kullanıma göre yaptım.

• tyytyväinen+illatiivi: bir şeye memnun olmak
• -.n ekleri ile kullanılıyor, en sık kullanılan şekli bu.
• -.n ekindeki noktanın yerine gereken harf/harfler koyuluyor.
• tyytyväinen kurssiin: kursa memnun
• Olen tyytyväinen kurssiin: Kursa memnunum
• tyytyväinen+elatiivi: bir şeyden memnun olmak
• -sta/-stä ekleri ile kullanılıyor, günümüzde daha az tercih ediliyor. Eski dilde daha çok kabul gören bir ifade biçimiymiş ve daha sık kullanılırmış, Türkçeyle de uyumluymuş ne güzel.  
• Katsoja on tyytyväinen voitosta: İzleyici galibiyetten dolayı memnun
• O kadar da unutulmuş bir ifade biçimi değil. Günümüzde de, bir şeyden dolayı memnunsak yani bir sebep gösteriyorsak elatiivi kullanabiliyoruz.
• tyytyväinen+että: ..... diye, ...... nedeniyle, ....... için memnun olmak
• Sık kullanılıyor, ek koymadan, ikinci bir cümlecikle meramımızı anlatabiliyoruz.
• Olen tyytyväinen, että talvi on ohi: Kış bittiği için memnunum
• tyytyväinen+koska: memnunum çünkü
• Bu da memnuniyeti ifade etmek için sık kullanılan bir ifade biçimi.
• Olen tyytyväinen, koska aurinko paistaa: Memnunum çünkü güneş parlıyor

Hem sıfat hem isim hem de bunların çoğulunu kullanarak son bir örnek:

• Olen tyytyväinen uusiin väreihin: Yenilere renklere memnunum
• uusi: yeni, nominatiivi tekil 
• uuteen: yeniye, illatiivi tekil 
• uusiin: yenilere, illatiivi çoğul
• Sıfatın da aynı eki alması gerekiyor.
• väri: renk, nominatiivi tekil
• väriin: renge, illatiivi tekil
• väreihin: renklere, illatiivi çoğul

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• tyytyväinen: memnun, hoşnut
• olla tyytyväinen: memnun olmak, hoşnut olmak
• kurssi: kurs
• katsoja: izleyici
• voitto: galibiyet
• talvi: kış
• ohi: sona ermiş
• aurinko: güneş
• paistaa: parlamak (güneş vs), kızartmak, kavurmak
• elokuva: film
• matka: yolculuk
• uusi: yeni
• väri renk

Fince Test 2

Bu arada, sizin haberiniz yok tabii, Fince öğrenmek yetmiyormuş gibi, bir süredir Fransızca kursuna gidiyorum. Önceden biraz biliyordum, ilerleteyim istedim. Orada gördüm ki, yıllar içinde dil öğretme yöntemleri biraz değişmiş. Belki de yetişkinler için açılan kurslarda farklı yöntemler uygulanıyor. Öğrencileri daha çok araştırmaya ve anlamaya yöneltiyorlar. Parçalara bölerek öğretme gibi bir yöntem de kullanıyorlar; aynı cümleleri farklı şeyleri bulmak, farklı sorulara cevap verebilmek için birkaç defa inceliyoruz. 

Ben de benzer bir yöntemle çalışmak için bu seti hazırladım. Aşağıda on iki cümle var ve biz de bunlarla ilgili sorulara cevap arayacağız.

Cümleleri tam anlamadıysanız hiç canınızı sıkmayın, biz burada Fince-Türkçe tercüme yapmıyoruz. Yukarıda bahsettiğim yöntemle biraz bu cümleler üzerinde çalışacağız. Yalnız biraz temeliniz olması gerekiyor bence. Sorulara cevap verebilmenize ve cevaplarınızı kontrol etmenize yardımcı olabilecek yazılarımın bağlantılarını en altta veriyorum, onları inceleyebilirsiniz. 

Nukkua (uyumak) fiiliyle kurulmuş cümlelere bir göz gezdirin:   

1. Nukun keskimäärin kymmenen tuntia yössä.
2. Nukuit liian vähän.
3. He nukkuivat olohuoneessa. 
4. Kissa nukkuu keittiössä.
5. Asiakkaasi ja sinä nukutte yönne rauhassa.
6. Nukuin liian pitkään.
7. Suomalaiset nukkuvat hyvin.
8. Sinä nukut kolmetoista tuntia.
9. Nykyisin nukumme samassa sängyssä.
10. Anni vihdoin nukkui. 
11. Minä ja lapset nukuimme.
12. Nukuitte koko matkan.

Sorulara gelelim:

1. Hangi cümlelerde açık özne veya şahıs zamiri var, yani uyuyanın kim olduğu hangi cümlelerde açıkça belirtilmiş?
2. Açık özneler/şahıs zamirleri neler, anlamları nedir?
3. Hangi cümlelerde gizli özne var yani özneyi fiilden anlıyoruz?
4. Hangi cümlelerde gizli özne çoğul?
5. Geçmiş zaman ve tekil şahıs olan cümleler hangileri?
6. İkinci çoğul şahısla hangi cümleler kurulmuş?
7. Tekil şahısla birlikte bir özne daha kullanıldığı için çoğul olan geçmiş zaman cümlesi hangisi?
8. Kim/kimler nerede uyuyor? Bunlarla ilgili hangi cümle/cümleler tekil, hangi cümle/cümleler şimdiki zaman? 
9. Hangi cümlelerde kaç saat uyunduğundan bahsediliyor, keskimäärin ne demek?
10. Kimler iyi uyuyor?
11. Geçmiş zamanda kurulmuş olan ve çok az uyumaktan, çok uzun uyumaktan ve bütün yolculuk boyunca uyumaktan söz edilen üç cümlede, özne olarak kullanılacak şahıs zamirleri neler olurdu?
12. (En) sonunda uyuduğu belirtilen kim?

Kişi zamirleri
Geçmiş zaman
Fince Tip 1 fiil çekimleri
Nerede, neyin içinde
Sayılar
https://www.dict.com/fince-turkce/

Bulamadığınız, emin olamadığınız, sormak istediğiniz bir şey olursa yorum bırakın, en kısa sürede cevap vermeye çalışacağım.

Yepyeni Fince

Bu yazının konusu Fincede pekiştirme önekleri ile oluşturulmuş kelimeler.

Fincede biz Türklere hiç yabancı gelmeyecek ve çok kolay kapabileceğimiz bir ifade biçimi varmış meğer:

• yksin: yalnız
• ypöyksin: yapayalnız 
• tyhjä: boş
• typötyhjä: bomboş 
• Imatran uimaranta on typötyhjä: Imatra plajı bomboş
• uusi: yeni
• upouusi: yepyeni 
• upiuusi: yepyeni 
• upouusi musta mekko: yepyeni siyah elbise
• täysi: dolu
• täpötäysi: dopdolu
• Täpötäysi Kerubi Stadion villiintyi: Tıklım tıklım dolu Kerubi Stadyumu çılgına döndü
• hiljaa: sessiz
• hipihiljaa: sepsessiz

Sanıyorum bizdeki kadar çok kelimeye bu tür "pekiştirme" amaçlı ve ses benzerliği olan ek gelmiyor Fincede. Yukarıdakiler benim bulabildiklerim. Nereden buldun derseniz, Wiktionary'den ve ekşisözlükten. Sondan eklemeli diller olan Fince ve Türkçede, kelimelerin önüne gelen eklerle yeni kelimeler türetilmesi bir istisna zaten. Öğrenelim, hoşluk olur. Sizin de bildikleriniz varsa yorum olarak ekleyin.