Fincede NUT Partisipin Adessif Hali

Bu yazıda, NUT partisipin yani sıfat fiilin adessif (adessiivi) halini inceledim ve bu haldeki bir kelimeden başlayıp bu sıfat fiilin oluşturulduğu fiilin nasıl bulunabileceğini anlattım. 

alkaneellakin: alkanee+lla+kin

kin: de/da bağlacı

lla: adessif eki
lla eki, genitif hale getirilen kelimenin sonundaki "n" harfinin yerine koyuluyordu.

Demek ki, genitif hali "alkaneen" olan bir kelime bu.

alkaneella → alkaneen 

Sonu "ut" olan kelimeleri genitif yapmak için "ut" kaldırılıp yerine "een" koyulduğuna göre, kelime "alkanut".

alkanut: alka+nut

NUT partisip; etken geçmiş zaman sıfat fiil. Fiilden türetilmiş bir sıfat olduğuna göre, fiili bulmak da mümkün.
Sonuna nut eklenerek oluşturulmuş fiil büyük ihtimalle Tip 1 Fiil olacaktır çünkü diğerlerinde -lut/lyt, -sut/syt, -rut/ryt gibi farklı sessiz harfler olabiliyor. Tip 1 fiiller de iki sesli harfle bittiğine göre, fiili buldum!

alka+a: alkaa: başlamak
alkanut: başlamış
alkaneella: başlamışta
alkaneellakin: başlamışta da

Tek başına pek anlamlı değil ama arkasından gelen "viikolla" ile aynı halde bulunması gerektiği için "lla" eki almış. Bir de, "kin" eklenmiş.

"Pakkanen paukkuu alkaneellakin viikolla...", Yle Sää Instagram sayfasında gördüğüm bir cümlenin baş kısmı.

"Don, başlamış olan haftada da vuruyor/vuracak." Türkçeye "Don, bu hafta da vuruyor/vuracak..." olarak çevrilebilir.

pakkanen: don, sıfırın altı
paukkua: vurmak

Not: Aslında fiilin "alkaa" olduğunu "alkanut" ortaya çıkınca şıp diye anlamıştım :-)

Fincede Partisipler yani Sıfat Fiiller

Fiilin sıfata çevrilmiş haline partisip, sıfat fiil ya da ortaç deniyor ve partisipler her iki dilde de var. 

 Partisiplerin sınıflaması

• Etken partisipler
  • VA partisip
    • +an, +en
    • lukeva: okuyan
  • NUT partisip
    • +mış, +miş, +muş, +müş
    • lukenut: okumuş
  • MA partisip:
    • +dik, +dik, +dık, +dük, +tık, +tik, +tuk, +tük
    • lukema: okuduk
    • genelde bu şekilde kalmıyor ve okuduğu, okuduğum gibi, iyelik ekleriyle birlikte kullanılıyor.
• Edilgen partisipler
  • VA partisip
    • +nan, +nacak
    • luettava: okunan/okunacak
  • TU partisip
    • +lmış, +lmiş, +lmuş, +lmüş
    • luetettu: okunmuş
• Olumsuz partisip
  • +ma, +me
  • lukematon: okumayan, okunmayan, okumamış, okunmamış vb.
  • Cümlenin gelişine göre anlam kazanıyor.

Fincede NUT Partisipin Genitif Hali

Partisip, bir fiilin cümlede sıfat olarak kullanılan hali olarak tanımlanıyor ve Türkçeye sıfat fiil veya ortaç olarak da çevriliyor. Sıfat haline gelince de, ismin bütün hallerinde çekilebiliyor. Bu yazıyla, kısaca nut partisiippi denen bu yapının etken şeklinin genitif halini inceliyorum. Örnek vermek gerekirse "kayıp kedinin" demeyi öğreniyorum.

• kadota: yok olmak, ortadan kaybolmak, kaybolmak
• kadonnut: kayıp
• Etken geçmiş zaman partisip ya da 2. partisipin etken şekli.
• Geniş/şimdiki zaman partisipten ayırt etmek için "kaybolmuş" da denebilir.
• Tip 4 fiil olduğu için ta ekini çıkarıp ünlü uyumuna göre nnut/nnyt ekleyerek kadota fiilinden partisipi (sıfat fiili) oluşturuyoruz ve kadonnut oluyor.
• kadonneen: kaybın
• Sonunda ut/yt olan bazı kelimeleri genitif yapmak için bunların yerine een geldiği Finceye giriş aşamasında öğreniliyordu. Buradaki nut partisipin de bir farkı yok.
• kadonneen kissan: kayıp kedinin 
• Cümle herhangi bir şekilde devam edebilir.
• Kediyi tanımlayan sıfat, kediyle aynı halde bulunacağı için, kedinin dediğimizde kedi nasıl genitif haldeyse kayıp da aynı şekilde genitif oluyor.
• kadonneen ajan jäljillä: kayıp zamanın izinde
• kadonneen kissan valokuvan kanssa: kayıp kedinin fotoğrafı ile

Bir de tersinden bakalım, mesela syöneen hangi kelimeden türemiş olabilir?

• Sondaki harflere baktığımızda een görüyoruz, demek ki bir kelimenin genitif hali.
• Buradaki een ekinin, ut/yt ile biten kelimelerde, ut/yt harflerinin yerine geldiğini ve Fincedeki ünlü uyumunu bilmemiz gerekiyor tabii.   
• Şimdi syönyt diye bir kelimeye ulaştık.
• Buradaki nyt/nyt eklerinin Tip 2 fiilleri etken geçmiş zaman partisip yaptığını ve Tip 2 fiillerin da/dä ile bittiğini biliyorsak nyt ekini çıkarıp ünlü uyumuna göre dä ekleyebiliriz.
• syödä: yemek
• syönyt: yemiş
• syöneen: yemiş olanın, yemişin
• Biraz anlamsız gelmiş olabilir ama sıfat fiil, genitif haldeki ismi tamamladığında anlam kazanacaktır.
• etanan syöneen miehen äiti: salyangoz yemiş olan adamın annesi
• Google translate bunu "yiyen" olarak çeviriyor. Türkçe olarak biz de muhtemelen bu şekilde ifade edeceğiz ama bunun aktif geçmiş zaman partisipin genitif hali olduğunu unutmamak gerekiyor, yani tam karşılığı "yemiş olan".
• myrkkyä syöneen jyrsijän mukana: zehir yemiş olan kemirgen ile 

Sıfat fiiller genitif halin kullanıldığı diğer durumlarda da karşımıza çıkabilir.

• puhuneen→puhunut→puhua
• Hem Tip 1 hem Tip 2 fiillerde nut/nyt geldiği için fiillerin mastar halini iyi bilmek gerekiyor. Puhunut kelimesini bulduktan sonra mastar halini puhuda zannetmemek için! Emin olamazsak ikisini de deneyip sözlüğe bakmak da mümkün.