Fince kulağa nasıl geliyor?

Bu yazının konusu Fincede duyularımızla algıladıklarımız ve ilgili fiillerin kullanımı. 

tuoksuu basilikalta

Bir şeyin nasıl göründüğünü, kulağa nasıl geldiğini, tadının neye benzediğini, kokusunun nasıl olduğunu, nasıl bir his verdiğini sormak ve tanımlamak için aşağıdaki açıklamaların ve örneklerin faydalı olacağını umuyorum. 

• Miltä sorusunu cevaplıyoruz.
• Nasıl görünüyor, tadı nasıl vb.
• Miltä, hangisinden, neden (ne+den) anlamındaki bir soru kelimesi. 
• Bu kelime, hangisi ve ne anlamındaki mikä kelimesinin ablatiivi hali. 
• Hem tekil, hem çoğul.
  
• Soruyu cevaplarken de yine ayrılma eklerinden ikincisi olan ablatiivi kullanıyoruz.
• fiil+ablatiivi
• Fiilden sonraki sıfat/isme getirilen -lta/-ltä ekleri ile -den/-dan anlamı veriliyor. 

näyttää: görünmek, görünmek bir şey gibi

• Tämä kiipeily näyttää vaikealta: Bu tırmanış zordan görünüyor
• Tırmanışı tanımlayan bir sıfat var.
• Merenranta näytti silloin laiminlyödyltä: Sahil o zaman ihmal edilmişten görünüyordu
• Geçmiş zamanı da örneklere alayım.
• Yine bir şeyin bize nasıl geldiği bir sıfatla tanımlanıyor.
• Lasten mielestä pilvet näyttävät puuvillalta: Çocuklara göre bulutlar pamuktan gibi görünüyor
• Bu defa bir şey başka bir şeye şekil olarak benziyor.
• İlgili kelimelerden:
• näkymä: görünüş
• ulkonäkö: dış görünüş

tuoksua: kokmak (güzel koku için)

• Keittiö tuoksuu tuoreilta mansikoilta: Mutfak tazeden çilekten kokuyor
• Bu örnekte koku, hem bir sıfat hem de bir isimle tanımlanıyor
• Hiuksesi tuoksuvat ihanilta: Saçın çok güzelden kokuyor
• Hiukset saç demek olup çoğul bir kelime olarak kullanılıyor.
• İlgili kelimelerden bazıları:
• tuoksu: koku, rayiha
tuoksukynttilä: kokulu mum 
• tuoksahtaa: hafifçe kokmak, çabuk kaybolan hafif bir kokunun gelmesi
• tuoksuva: hoş kokulu

Kokulu mumlarla ilgili kısa bir yazı: Tunnelmia ja tuoksuja: 6 ihanaa tuoksukynttilää | Koti & Keittiö (kotijakeittio.fi)

haista: kokmak (kötü koku için)

• Olohuone haisee tupakalta: Salonda tütünden kokuyor
• Neyin kokusu olduğunu söylüyoruz yani bir isim kullanıyoruz.
• Tütün kokusu hoş da gelebilir: Olohuone tuoksuu tupakalta
• İlgili iki kelime:
• haistelu: koklama, koklayış
• Haista paska! Si.tir git! 
• Kaba bir ifade, bilin ama kullanmayın derim.

kuulostaa: kulağa gelmek

• Hän kuulostaa iloiselta: Onun sesi kulağa neşeliden geliyor.
• Kohteesi kuulosti hyvältä: Hedefin kulağa iyiden geldi
• Hedefini, amacını olumlu karşıladım anlamında.
• kuulo: işitme (isim)

maistua: tadı olmak

• Tämä greippi maistuu happamalta: Bu greyfurt(un) ekşiden bir tadı var.
• Greyfurtun ekşi olduğunu söylemekle de yetinebiliriz: Tämä greippi on hapan.
• Tämä greippi maistuu ananakselta: Bu greyfurtun tadı ananas gibi
• Buraya kadar yazdıklarım anlaşılmıştır diye düşünerek Türkçe karşılığını yazdım. 
• Nämä greipit maistuvat happamilta: Bu greyfurtlar ekşilerden tat veriyor.
• Çoğulları ihmal etmeyelim.
• maku: tat (bir şeyin tadı), tat (duyu)
  

tuntua: hissedilmek, hissi vermek

• Tämä kangas ei tunnu nylonilta: Bu kumaş naylon hissi vermiyor.
• Örneklerde olumsuz cümlelere de sık sık yer vereceğim artık.
• Tämä lasi ei tuntunut aikaisemmin liukkaalta: Bu cam önceleri kaygan hissi vermiyordu.
• Herhalde aşınıp düzleşti. İpucu: Fiillerin belirli geçmiş zaman olumsuz çekimlerinde -nut/-nyt ekleri kullanılıyor.
• İlgili kelimelerden:
• tuntu: yapı, doku
• tuntuma: dokunuş, his
• tuntuinen: ... hissi veren

Miltä ile soru cümleleri:

• Miltä tämä seinä tuntuu: Bu duvar nasıl bir his veriyor?
• Miltä ilma näyttää: Hava nasıl görünüyor?
• Miltä jäätelö maistuu: Dondurmanın tadı nasıl/neye benziyor?
• Miltä täällä haisee: Burası ne kokuyor (kötü koku)?
• Miltä vauvat tuoksuvat: Bebekler ne kokuyor (güzel koku)? 
• Miltä meidän skenaario kuulostaa: Bizim senaryomuz kulağa nasıl geliyor?

Bu konunun devamı olan Fince zor mudur Fince mi zordur? yazımda hem duyularımızla algıladıklarımız hem de aynı kelimelerin farklı söz dizimleri ile oluşturulan soru cümlelerini bulabilirsiniz. 

Not: Bu fiillerin başka yakın anlamları ve kullanım şekilleri de olabilir. Bu yazıda neyin ne hissi verdiğini, neyi nasıl algıladığımızı ifade etmeyi öğreniyoruz. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

· aikaisemmin: önceleri, önceden	· miltä: nasıl
· ananas: ananas	· näkymä: görünüş
· greippi: greyfurt	· nämä: bunlar
· haista paska! Si.tir git!	· näyttää: görünmek
· haistaa: kötü kokmak (bir şey gibi)	· nylon: naylon
· haistelu: koklama, koklayış	· olohuone: salon, oturma odası
· hän: o	· pinta: yüzey
· hapan: ekşi	· seinä: duvar
· hiuksesi: saçın (hiukset)	· silloin: o zaman
· hyvä: iyi	· skenaario: senaryo
· ihana: çok güzel, harika	· täällä: burada
· ilma: hava	· tämä: bu
· iloinen: neşeli	· tuntu: yapı, doku
· jäätelö: dondurma	· tuntua: hissi vermek (bir şey)
· kangas: kumaş	· tuntuinen: ... hissi veren
· keittiö: mutfak	· tuntuma: dokunuş, his
· kiipeily: tırmanış	· tuoksahtaa: hafifçe kokmak, çabuk
· kohde: hedef	kaybolan hafif bir kokunun gelmesi
· kuulo: işitme (isim)	· tuoksu: koku, rayiha
· kuulostaa: kulağa (bir şey gibi) gelmek	· tuoksua: güzel kokmak (bir şey gibi)
· laiminlyöty: ihmal edilmiş	· tuoksukynttilä: kokulu mum
· lasi: cam	· tuoksuva: hoş kokulu
· maistua: tadı olması (bir şey gibi)	· tuore: taze
· maku: tat (bir şeyin tadı), tat (duyu)	· tupakka: sigara
· mansikka: çilek	· ulkonäkö: dış görünüş
· meidän: bizim	· vaikea: zor
· merenranta: sahil (denizin kenarı)	· vauva: bebek

Fincede sıfatların isimlerle uyumu

Bu yazının konusu Fincede sıfatların halleri ve hal belirten ekleri.

Fincede de aynı Türkçedeki gibi ismin halleri var fakat, bu haller ve hal ekleri sıfatlarda ve sayılarda da kullanılıyor. Bütün sıfatlar ve sayılar, başına geldikleri ve niteledikleri isimle aynı halde bulunuyor yani aynı ekleri alıyor. Önceki yazılarımda bundan yeri geldikçe bahsetmiş ve kısaca giriş yapmıştım ama bu yazıyla konuyu daha geniş olarak ele almak istedim.

Sıfatlar ve sayılar deyince aklımıza neler gelmeli, bir fikir vermesi için aşağıda gösterdim.*

• Sıfatlar
• Niteleme sıfatları (Örn. lezzetli)
• Karşılaştırma sıfatları (Örn. daha lezzetli)
• En üstünlük sıfatları (Örn. en lezzetli)
• Renkler
• Sayılar
• Asıl sayılar (beş)
• Sıra sayıları (beşinci)
• Kesir sayı sıfatları (beşte bir)
• Diğerleri (bilmediklerim veya unuttuklarım)

Korissa ovat herkullisia tuoreita hedelmiä 

Bir niteleme sıfatının hallerini topluca aşağıda görebilirsiniz. Daha aşağıda da örnek cümle ve cümlecikler bulunuyor. Örneklerde hemen her hali, her sıfat çeşidini ve çoğulları kullanmaya çalıştım. Ek alırken, ünlü uyumu, harf düşmesi veya değişiklikleri açısından isimlerle sıfatlar arasında bir fark yok. Aşağıda göreceğiniz sıfat -nen ile biten bir kelime olduğu için, aynı harflerle biten isimlerle aynı değişikliklere uğruyor. 

herkullinen: lezzetli		tekil	çoğul
dilbilgisi halleri
nominatiivi		herkullinen	herkulliset
genetiivi		herkullisen	herkullisten herkullisien
partitiivi		herkullista	herkullisia
akkusatiivi	nom.	herkullinen	herkulliset
	gen.	herkullisen
yer bildiren haller
inessiivi		herkullisessa	herkullisissa
elatiivi		herkullisesta	herkullisista
illatiivi		herkulliseen	herkullisiin
adessiivi		herkullisella	herkullisilla
ablatiivi		herkulliselta	herkullisilta
allatiivi		herkulliselle	herkullisille
marjinal haller
essiivi		herkullisena	herkullisina
translatiivi		herkulliseksi	herkullisiksi
instruktiivi		-	herkullisin
abessiivi		herkullisetta	herkullisitta
komitatiivi		-	herkullisine

Bir sıfatın, nitelediği isimle aynı halde bulunması:

• Herkulliset mansikat ovat korissa: Lezzetli çilekler sepette 
• nominatiivi çoğul
• herkullisien kalojen nimet: lezzetli balıkların isimleri
• genetiivi çoğul
• herkullisia hedelmiä: lezzetli meyveler
• partitiivi çoğul
• herkullisista vihanneksista: lezzetli sebzelerden
• elatiivi çoğul
• Herkullisissa vanukkaissa on vaniljaa: Lezzetli pudinglerde vanilya vardır.
• inessiivi çoğul

Bir değil de iki sıfat olursa ikisi de nitelediği isimle aynı halde bulunuyor:

• Herkulliset punaiset mansikat ovat korissa: Lezzetli kırmızı çilekler sepette
• nominatiivi çoğul
• herkullisimman ensimmäisen kalan nimi: en lezzetli birinci balığın ismi
• genetiivi tekil
• Herkullisimman yukarıdaki tabloda yok tabii, çünkü lezzetli değil, en lezzetli sıfatının genetiivi hali. 
• pari herkullista punaista hedelmää: birkaç lezzetli kırmızı meyve
• partitiivi tekil

Biraz daha zorlayalım, sıfatlarımız üç olsun, yapı değişmiyor:

• viidellä herkullisella punaisella luumulla on lehtiä: beş (tane) lezzetli kırmızı erikte yaprak var
• adessiivi tekil
  
• Syöttekö tätä herkullisena uutena halpana jälkiruoana: Bunu lezzetli, yeni, ucuz (bir) tatlı olarak mı yiyorsun? 
• essiivi, tekil İpucu: Essiivi, ….. olarak anlamına geliyor ve -na/nä eki ile yapılıyor.
• Bizimki ekmeğe SANA sürmüş, üstüne de toz şeker ekmiş. Finlandiyalı da ne bilsin, soruyor tabii.
• Muutan sen herkulliseksi lämpimäksi terveelliseksi keittoksi: Bunu lezzetli, sıcak, sağlıklı bir çorbaya dönüştüreceğim 
• translatiivi tekil İpucu: Translatiivi -ksi eki ile yapılıyor ve bir şeyden veya bir durumdan bir başkasına geçişi ifade etmek için kullanılıyor.
• Bizimki bu defa da kalmış pilavdan domatesli pirinç çorbası yapacak herhalde 😊

Bazı sıfatlar bu kuralın dışında kalır. Bunlardan en yaygın olanları:

• ensi (birinci)
• eri (farklı)
• joka (her)
• koko (bütün)
• pikku (ufak)
• viime (sonuncu)

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları: 

• syöttekö: yiyor musun (syödä: yemek)
• -ko/-kö: mı, mi/mu, mü
• tätä: tämä (bu), partitiivi tekil
• sen: se (o), akkusatiivi tekil
• muuttua: değişmek, değiştirmek, dönüşmek

● kala: balık	● punainen: kırmızı
● keitto: çorba	● herkullinen: lezzetli; herkullisin: en lezzetli
● hedelmä: meyve	● ensimmäinen: birinci
● mansikka: çilek	● viisi: beş
● luumu: erik	● uusi: yeni
● vihannes: sebze	● halpa: ucuz
● vanukas: puding	● lämmin: ılık
● jälkiruoka: tatlı (yiyecek)	● terveellinen: sağlıklı
● vanilja: vanilya	● kori: sepet
● lehti: yaprak	● nimi: ad

Yirmi beş Fince sıfat

*Bu liste sıfatların Türkçe veya Fince dilbilgisi açısından bir sınıflaması değildir.