Fince Tip 1 fiil çekimlerine devam

Bu yazının konusu Fince Tip 1 fiil çekimlerindeki harf değişiklikleri. Fincede, Tip 1 fiillerin çekiminde kuvvetli ünsüzler zayıf ünsüzlere dönüşüyor. Türkçede de benzer şekilde sert ünsüzler, yumuşak ünsüzler var ama Fincedekiler bunlarla aynı olmadığı için ben kendimce bunlara kuvvetli ünsüzler ve zayıf ünsüzler dedim. Fince Tip 1 fiil çekimleri yazısında hem bu tip fiillerin normal çekimlerini hem de T harfinin düştüğü bir örneği görmüştük, şimdi bu değişiklik konusunu detaylı olarak görelim. T, TT, K, KK, NT ve RT harflerinin bulunduğu fiillerin çekiminde bu kuvvetli ünsüzler zayıf ünsüzlere dönüşüyor. Aşağıda özetliyorum fakat bakıyorum da, pek bir şey anlaşılmıyor. En iyisi, sonrasında örnek fiiller vermek.  T harfi D oluyor Bu durum Türkçede de bazı fiillerde var: gitmek→giderim  TT varsa tek T oluyor K harfi düşüyor KK varsa tek K oluyor NT varsa NN oluyor RT varsa RR oluyor Bu düşenler, değişenler yani zayıflayanlar 3. tekil ve 3. çoğul şahıs haricindekiler. Üçüncü tekil ve çoğul şahıs çekimleri kuvvetli harflerle yani fiil kökündeki harflerle yapılıyor, değişmiyor.  odottaa nukkua alkaa kaataa lentää ymmärtää T düştü K düştü K düştü T→D NT→NN    RT→RR zayıf odotan nukun alan kaadan lennän ymmärrän zayıf odotat nukut alat kaadat lennät ymmärrät kuvvetli odottaa nukkuu alkaa kaataa lentää ymmärtää zayıf odotamme nukumme alamme kaadamme lennämme  ymmärrämme zayıf odotatte nukutte alatte kaadatte lennätte ymmärrätte kuvvetli odottavat nukkuvat alkavat kaatavat lentävät ymmärtävät beklemek uyumak başlamak dökmek uçmak anlamak Fiil tipleriyle ilgili sonraki yazım Fince Tip 2 fiil çekimleri. Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

·       odottaa: beklemek	·       kaataa: dökmek
·       nukkua: uyumak	·       lentää: uçmak
·       alkaa: başlamak	·       ymmärtää: anlamak

Fince Tip 2 fiil çekimleri

Bu yazının konusu Fince Tip 2 fiillerin çekimi ile ilgili kurallar.

Tip 1 Fiil çekimlerini öğrenenler için Tip 2 fiil çekimlerini öğrenmek çok kolay fakat o yazıyı yazalı neredeyse bir buçuk yıl olmuş. Tip 2 fiiller -da/-dä ile biten fiiller oluyor. Fiil kökünü bulmak için bunları kaldırıyoruz. Kişi eklerimizi de fiil kökünün arkasına koyuyoruz. Hemen karnımızı doyurup başlayalım:

syödä: yemek 

• minä syön: yerim 
• sinä syöt: yersin 
• hän syö: yer 
• me syömme: yeriz 
• te syötte: yersiniz 
• he syövät: yerler 

Bu durumda, syödä fiilinin kökü syö. Fiil kökünün yanına koyduğumuz kişi eklerini koyulaştırılmış olarak görebilirsiniz fakat, üçüncü tekil şahsa baktığımızda koyulaştırılmış bir yer göremiyoruz. İşte Tip 2 fiillerin olayı bu. Tip 1 fiillerde 3. tekil şahıs çekimini yaparken, fiil kökü hangi harfle bitiyorsa yanına o harften bir tane daha koyuyorduk, Tip 2 fiillerde koymuyoruz. Bu kadar.

Yazıyı çok kısa kesmeye gönlüm razı olmadı, bari Tip 2 fiillere birkaç örnek daha vereyim, fiil kökünü bulayım, altlarına da geniş zaman çekimlerini yazayım: 

• käydä→käy
• käyn, käyt, käy, käymme, käytte, käyvät
• myydä→myy
• myyn, myyt, myy, myymme, myytte, myyvät
• tuoda→tuo
• tuon, tuot, tuo, tuomme, tuotte, tuovat
• voida→voi
• voin, voit, voi, voimme, voitte, voivat
• ikävöidä→ikävöi
• ikävöin, ikävöit, ikävöi, ikävöimme, ikävöitte, ikävöivät

Bundan sonra Tip 3 fiil çekimleri geliyor. Fince otuz fiil yazımdaki fiillerin hangileri Tip 2, ona da bakabilirsiniz. Yalnız, Tip 2 görünümlü ama çekimleri kurala uymayan iki fiil var o listede: nähdä ve tehdä. Çekimlerini geçmiş zaman ve şimdiki zaman fiil çekimleri ile ilgili yazımda görebilirsiniz.

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• käydä: ziyaret etmek 
• myydä: satmak 
• tuoda: getirmek 
• voida: yapabilmek, edebilmek 
• ikävöidä: özlemek, eksikliğini duymak 

Fince Test 6 Cevaplar

Fince Test 6 başlıklı alıştırmamızın cevaplarını aşağıda görebilirsiniz. Farklı nedenlerle farklı fiilleri seçtiyseniz ya da cevaplarda hata olduğunu düşünüyorsanız yorum bırakın. 

1. D. a.
Unohtaa Näen Nukkuu Olen
O, ben, o, ben. Hepsi şimdiki zaman.

2. İ. c.
Luetaan Juostaan Juoksi Luki
Edilgen, edilgen, o, o. İki şimdiki, iki geçmiş zaman

3. F. a.
Menet Syötte Tulette Nukut
Sen, siz, siz, sen. Hepsi şimdiki zaman.

4. J. a.
Unohdat Luet Juoksen Juon
Sen, sen, ben, ben. Hepsi şimdiki zaman

5. E. b.
Unohtivat Näitte Teitte Nukkuvat
Onlar, siz, siz, onlar. Hepsi geçmiş zaman

6. C. b.
Söin Juoksin Tekivät Menivät
Ben, ben, onlar onlar. Hepsi geçmiş zaman

7. B. d.
Nukuit Juoksit Luitte Olette
Sen, sen, siz, siz. Üçü geçmiş zaman, biri şimdiki zaman

8. H. c.
Juot Näet Luki Teki
Sen, sen, o, o. İki şimdiki, iki geçmiş zaman

9. A. e.
Tulit Tulivat Menevät Juokset
Sen, onlar, onlar, sen. İki geçmiş zaman, iki şimdiki zaman

10. G. f.
Juoksi Näkee Juotte Juoksemme
O, o, siz, biz. Bir geçmiş zaman, üçü şimdiki zaman

Sonraki teste bakayım

Fince partitif partitiivi 2

Fince Partitif Partitiivi 1 ile konuya giriş yapmıştık. Şimdi, sayılardan sonra kullanıldığına göre ölçüm ve miktar belirten kelimelerden sonra da kullanılmasına hiç şaşırmadan, Fincenin en zor yanlarından biri olarak anılan partitifi öğrenmeye devam edelim. Ölçüm ve miktar belirten kelimelere rastladıkça, anlamını öğrendikçe arkasından partitif geleceğini de hatırlamak gerekiyor.

Ölçüm belirten kelimeler: kilo, litra, metri ve benzerleri.

litra maitoa: litre süt maito→maitoa

kilo riisiä: kilo pirinç riisi→riisiä

metri köyttä: metre ip köysi→köyttä

Kuppi (kupa, fincan), pullo (şişe) ve benzeri miktar belirten kelimeler: Bunlar birer nesne ama, bir şeyin miktarını bildirdiği zaman arkasından gelen nesne partitif oluyor.

kuppi kahvia: fincan kahve kahvi→kahvia

pullo mehua: şişe meyve suyu mehu→mehua

purkki hunajaa: kavanoz bal hunaja→ hunajaa

Az, çok, birçok, yarım gibi kelimeler de miktar belirtiyor. Dolayısıyla, bunlardan sonra gelen nesneler de partitif olacak. 

Burada partitifin çoğuluyla tanışıyoruz. Evet, şimdiye kadar öğrendiklerimiz hep tekil partitifmiş ve bir de çoğulu varmış meğer! Merak etmeyin, konuyu öğrenmek çok kolay, dikkat edilecek üç şey var: 

1. Paljon (çok), vähän (az, biraz), lisää (biraz daha), enemmän (daha çok), vähemmän (daha az) gibi miktar belirten kelimelerden sonra gelen ve sayılamayan şeyler Türkçedeki gibi tekil, fakat partitif halde oluyor.

paljon teetä: çok çay tee→teetä	enemmän hilloa: daha çok reçel hillo→hilloa
vähän keittoa: az çorba keitto→keittoa	vähemmän riisiä: daha az pilav riisi→riisiä

2. Miktar belirten, az (vähän), çok (paljon), biraz ve benzeri kelimelerden sonra gelen ve sayılabilen şeyler çoğul partitif halde oluyor. 

paljon ihmisiä: çok insan ihminen⇒ihmisiä	lisää tehtaita: daha fazla fabrika tehdas⇒tehtaita

3. Monta (birçok) ve pari (birkaç) her zaman tekil partitifle devam ediyor. Türkçede de öyle, birçok anahtarlar veya birkaç anahtarlar demiyoruz, tekil kullanıyoruz. 

monta avainta: birçok anahtar avain→avainta

pari lautanen: birkaç tabak lautanen→lautasta

Kelimelerin çoğul partitif halini öğrenmek için ayrıca alıştırmalar yapmak gerekiyor. Çoğul partitif için Memrise'da bir alıştırma buldum, tavsiye ederim.

Tekil ve çoğul partitifle ilgili bir konuya vurgu yapayım:

Sayılabilen şeyleri miktar belirten kelimelerle kullandığımızda çoğul partitif kullanıyoruz fakat birçok (monta) ve birkaç (pari) kelimelerinden sonra tekil partitif geliyor. Aynı kelimenin tekil ve çoğul partitif halde kullanıldığı bir örnek aşağıda:

paljon ihmisiä: çok insan ihminen⇒ihmisiä

pari ihmistä: birkaç insan ihminen→ ihmistä

İnsanlar sayılabilir olduğu için paljon ile çoğul partitif olan ihmisiä, pari her durumda tekil partitifle devam ettiği için ihmistä diyoruz.

Kelimelerin tekil partitif halini nasıl oluşturuyoruz konusuna da devam edelim. "İ" harfinde birkaç farklı şekilde oluyor bu. 

• Başka dillerden alınmış, gözünüze tanıdık gelen ve i harfiyle biten hotelli, tomaatti gibi kelimelerin sonuna yine bildiğiniz, a harfinin eklenmesiyle partitif yapılıyor.
• hotelli→hotellia, tomaatti→tomaattia.
• Finceye üstteki gibi dışarıdan gelmemiş kelimelerde i yerine ea koyuluyormuş. Klasik bir örnek vereyim:
• Suomi→Suomea. 
• hi, li, ni, ri harfleri ile bitiyorsa i harfinin yerini ta/tä alıyor. 
• pieni→pientä, kieli→kieltä. 
• si ile bitiyorsa tta/ttä oluyor. 
• uusi→uutta
• käsi→kättä 
• İstisnalar, karışanlar olabiliyor.
  

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

maito: süt	kuppi: kupa	monta: birçok	köysi: ip
kahvi: kahve	purkki: kavanoz	pari: birkaç	käsi: el
mehu: meyve suyu	pullo: şişe	puoli: yarım	kieli: dil
hunaja: bal	lasi: bardak	paljon: çok	uusi: yeni
riisi: pirinç	kilo: kilo	vähän: az, biraz	pieni: küçük
tomaatti: domates	litra: litre	lisää: biraz daha
hotelli: otel	metri: metre	enemmän: daha çok
ihminen: insan	tunti: saat	vähemmän: daha az

Şekildeki nesnelere de bir bakalım:

• kannettava tietokone: dizüstü bilgisayar
• puinen pöytä: tahta(dan) masa 
• oranssi kahvikuppi: turuncu kahve kupası

Fince Test 8

Partitif Partitiivi 1 başlıklı yazımda konuya bir giriş yapmış ve Fince kelimelerin partitif (partitiivi) halini nasıl oluşturacağımızla ilgili kuralların bir kısmını vermiştim. Burada da onlarla ilgili bir alıştırma hazırladım. Zor olmasın diye en başa birer örnek koydum, geri kalanları biz ona göre yapalım dedim. Türkçe karşılıklarını da yazdım ki bu arada biraz da yeni Fince kelimeler öğrenmiş olalım. 

kahvi: kahve	kahvia
valokuva: fotoğraf	………..
mekko: elbise	……...
sänky: yatak	……...
jalkapallo: futbol	……..…..
televisio: televizyon	televisiota
yö: gece	…..
pää: baş	…..
radio: radyo	…..
sampoo: şampuan	……...
nainen: kadın	naista
lautanen: tabak	……..…..
hevonen: at	……..…..
ihminen: insan	……..…..
kukkanen: küçük çiçek*	……..…..
kevät: ilkbahar	kevättä
avain: anahtar	…….
mies: erkek	…….
puhelin: telefon	……....
sormus: yüzük	……....

*Bazıları buna çiçecik der.

Cevapları yayınladım.