Fince hekimden sorma çekenden sor

Bu yazının konusu Fincedeki ablatiivi ve elatiivi eklerini gerektiren fiiller.  

Başlıktaki atasözünü biliyorsanız Fince kysyä yani sormak fiilini doğru kullanmanız çok kolay. Kime sorduğumuzu söylerken, birinden sormak diyoruz yani, ablatiivi eki getiriliyor. Bunun için -lta/-ltä eklerini kullanarak -den/-dan anlamını veriyoruz.

Örnek cümleler:

• kysyin sinulta: senden sordum
• hän kysyi minulta: o benden sordu 
• he kysyivät meiltä: onlar bizden sordular

Türkçede çoğu zaman birinden sormak değil birine sormak şeklinden ifade ediliyorsa da, kysyä fiilinin nasıl kullanıldığını unutmayalım diye çevirisini olduğu gibi yaptım. 

Kişi zamirlerinin ablatif hali

• minä→minulta: benden
• sinä→sinulta: senden
• hän→häneltä: ondan
• me→meiltä: bizden
• te→teiltä: sizden
• he→heiltä: onlardan

Şimdi de ne konuda soru sorduğumuzu ifade edelim: 

Bunun için -sta/stä kullanılıyor yani elatiivi ekleri getiriliyor. Bu ekler de Türkçedeki -den/-dan anlamını veriyor.

• hän kysyi sinulta minusta
• kysyin sinulta hänestä
• hän kysyi minulta vaikeasta aiheesta

Örneklerin ilk ikisini Türkçeye, "O sana beni sordu", "Sana onu sordum" diye çevirebiliriz. Son cümlede ise Fincenin özelliklerinden biri olan, eklerin ilgili sıfatlara da gelmesi durumuna bir örnek var: "O bana zor(dan) bir konudan sordu".

Özetle durum şu: Kimden yani kime soracağımızı -lta/-ltä eklerini kullanarak sorarken, ne konuda veya kimin hakkında sorduğumuzu -sta/-stä eklerini getirerek söylüyoruz. 

Anlaşılacağı gibi, hem ablatiivi hem elatiivi ekleri Türkçedeki -den/-dan eklerine karşılık geliyor fakat ikisi arasında biraz fark var. Fince nerede, nereden, nereye yazımda bu konuyu anlatmıştım. Türkçedeki gibi, kişi zamirleri de bu ekleri alabiliyor. Türkçede bunlara ayrılma eki adı veriliyor.

Ayrılma ekleri ile birlikte kullanılan başka fiiller de var. 

Bu fiillerin bir kısmı, duruma göre -lta/-ltä veya -sta/-stä ile birlikte kullanılabiliyor. Hangi durumda hangisini seçeceğimize yine yukarıdaki kısa açıklamayla bağlantılı olarak karar verebiliyoruz. Ayrılma ekleri ile kullanılan Fince fiillerin bir kısmı Türkçe ile uyumlu veya uyumlu sayılabilir, bazıları uyumlu değil.

-den/-dan ekleri ile birlikte kullanımı Türkçeyle uyumlu olan fiiller:

• ostaa: satın almak (bir yerden)
• löytää: bulmak (bir yerden)
• lukea: okumak (bir yerden)
• katsoa: bakmak (bir yerden)
• lainata: borç almak (bir yerden)
• pelastaa: kurtarmak (bir şeyden)

-den/-dan ekleri ile birlikte kullanımı Türkçeyle uyumlu olmayan fiiller:

• etsiä: aramak (bir yerden)
• myöhästyä: geç kalmak (bir şeyden)

Aslında bazen biz de, "seni evden aradım", "dersinden geç kalma çocuğum" gibi cümleler kuruyoruz, duyuyoruz. Her zaman böyle konuşmasak da, bu ifade biçimleri bize Fincedeki kullanımı hatırlatıyor.

Ben bu fiilleri uusikielemme.fi sitesinden buldum. İngilizce üzerinden Fince öğrenmek isteyenler için mükemmel bir kaynak. Konumuzla ilgili başka fiiller de olabilir ama bunlar sık kullanılan fiiller, en azından bunları öğrenmekte fayda var.

Not: Kysyä fiilinin geçmiş zaman çekimleri için Fince geçmiş zaman yazısına bakabilirsiniz.