Bu yazının konusu Fince Tip 5 fiiller ve bunların çekimi ile ilgili kurallar.
Bu tip fiiller -ita/-itä ile biten fiiller. Fiil çekimi için önce bunları çıkarıp yerine -itse koyuyoruz. Sonra da kişi eklerini koyuyoruz. Bu yaptığımız pratik şekli. Diğer şekilde, sondaki -ta/-tä çıkarılarak fiil kökü bulunuyor, sonra fiil köküne -tse ekleniyor, ondan sonra da kişi ekleri koyuluyor. Bir sınava filan girecekseniz lazım olur belki, bu ikincisi kuralın esas uygulanma şekli ama sonuçta ikisi aynı hesaba geliyor.
- tarvita: ihtiyaç duymak, ihtiyacı olmak
- tarvita: tarv+itse+kişi eki
tarvitsen, tarvitset, tarvitsee, tarvitsemme, tarvitsette, tarvitsevat
Hem bu fiili kullanabilmek hem de diğer Tip 5 fiillerle karşılaştığımızda onların çekimini yapabilmek için ihtiyaç duymak fiilini ve geniş zaman çekimini iyice ezberlemekte fayda var.
 |
| lukita |
Fince öğrenmek için yararlandığım kaynaklarda Tip 5 fiillerin sayısının az olduğunu, bu fiillerin pek sık kullanılmadığını okudum. Verilen örneklerin sayısı da pek çok değil. Bunun üzerine, ben kendim araştırayım dedim ve başka yerlerde rastlayamayacağınız bir liste hazırladım, tren gibi uzamasın diye de ara ara fiil çekimlerini koydum.
Tip 5 fiillere örnekler:- ansaita: kazanmak, hak etmek
- hallita: yönetmek, idare etmek, hükmetmek
- häiritä: rahatsız etmek, sataşmak
- hillitä: kontrol etmek, kendini, duyguları, yatıştırmak, kontrol altında tutmak
- vallita: üstün gelmek, baskı kurmak
vallitsen, vallitset, vallitsee, vallitsemme, vallitsette, vallitsevat
- himoita: şiddetle arzulamak, bir şeyi, duygusal olarak, birini, cinsel olarak
- harkita: tartmak, üzerinde düşünmek
- havaita: algılamak, gözlemlemek, belirlemek
- iloita: sevinmek
- mainita: bahsetmek, anmak
- sijaita: bulunmak
- tulkita: çözmek, deşifre etmek, yorumlamak, açıklamak
- tuomita: kınamak, mahkum etmek
- valita: seçmek
valitsen, valitset, valitsee, valitsemme, valitsette, valitsevat
- kahlita: kelepçelemek
- kuohita: hadım etmek
- vangita: hapsetmek
vangitsen, vangitset, vangitsee, vangitsemme, vangitsette, vangitsevat
- ravita: beslemek
- kaulita: dürmek, yufka açmak
- kyyditä: taşımak, birini, araçla
- lääkitä: ilaç vermek, ilaç yazmak
- lukita: kilitlemek, para yatırmak, kasaya
- merkitä: işaretlemek, işaret koymak
- talkita: pudralamak
talkitsen, talkitset, talkitsee, talkitsemme, talkitsette, talkitsevat
- kalkita: badana etmek
- naulita: perçinlemek
- sinkitä: galvanize etmek
- tilkitä: contalamak, sıkıştırmak, bir şeyi
tilkitsen, tilkitset, tilkitsee, tilkitsemme, tilkitsette, tilkitsevät