Fince partitif partitiivi 3

Fince partitif partitiivi 1 ile giriş yapıp Fince partitif partitiivi 2 ile devam ettiğimiz partitif konusuna, kolayca öğrenilecek iki alt başlıkla devam ediyoruz.

Olumsuz cümlelerde partitif kullanılıyor

• en syö perunaa: patates yemem
• peruna→perunaa
• minulla ei ole telkkaria: benim televizyonum yok
• telkkari→telkkaria
• en juo kylmää teetä: soğuk çay içmem
• kylmä→kylmää, tee→teetä

Hatırlarsanız, sadece isimlerin değil, ilgili sıfatların da partitif olması gerekiyordu.

• kotona ei ole omenaa: evde elma yok
• omena→omenaa

Normalde tek bir sesli harfle biten kelimelerin sonuna, ünlü uyumuna göre bir -a veya -ä harfi eklerken, iki sesli harfle biten kelimelerde -a/-ä harfinden önce bir -t harfi koyuyorduk. Burada da tee, bu nedenle teetä olmuş. Kelimelerin partitif hale dönüştürülmesi yine yukarıdaki bağlantılarda var.

Partitif nerede kullanılmıyor, yalın haldeki kelimeler nerede kullanılıyor, ona da bir bakalım: "Yok" cümleleri partitifle oluşturulurken, "değil" cümlelerinde nominatif yani yalın hal kullanılıyor.

• omena ei ole korissa: elma sepette değil

Kutlamalar ve dileklerle ilgili ifadelerde partitif kullanılıyor

hyvää päivää: iyi günler
hyvää suomen kielen päivää!: Fince günü kutlu olsun!
hyvää Mikael Agricolan päivää!: Mikael Agricola günü kutlu olsun

hyvä→hyvää, päivä→päivää

Her yıl 9 nisan (huhtikuu) günü kutlanan suomen kielen päivä aynı zamanda Mikael Agricolan päivä olarak da geçiyormuş. Fince basılan ilk kitap olan 1542 tarihli Abckiria (bugünkü ifadeyle Abc-kirja) yani Abece Kitabı'nın yazarı olması ve Yeni Ahit'ten yaptığı çeviri, Finceyi yazıya ilk döken Mikael Agricola'ya Fin dili ve edebiyatında çok önemli bir yer kazandırmış. İpucu: Bu kişinin adı Mikael Agricola ama, kendisine adanmış olan günden bahsederken Mikael Agricolan päivä diyoruz yani soyadına bir -n harfi ekliyoruz. İşte bu da Fincede ismin diğer bir hali olan genitif yani genitiivi. Bunu da öğreneceğiz.

Kelimelerin partitif halini nasıl oluşturuyoruz kısmına da kişi zamirlerini ve partitif hallerini koyalım. Böylece Fince Test 7'yi yapabilecek bütün bilgiler elimizde oluyor.

minä	minua	me	meitä
sinä	sinua	te	teitä
hän	häntä	he	heitä
se	sitä	ne	niitä

Fince Test 7 Cevaplar

Fince Test 7 testimizde, bloga ilk başladığım zamanlarda yazmış olduğum Fince faydalı ifadeler yazısındaki cümlelerde partitif (partitiivi) halde bulunan kelimeleri ve bunların nominatif halini bulacaktık. Partitifleri koyulaştırdım, nominatiflerini de alta yazdım.

1. Missä on vessa: Tuvalet nerede? 
2. En puhu suomea: Fince bilmiyorum (konuşmuyorum)
3. Kiitos paljon: Çok teşekkürler 
4. En tiedä: Bilmiyorum
5. Hyvää päivää: İyi günler 
6. Hyvää huomenta: İyi sabahlar 
7. Hyvää iltaa: İyi akşamlar 
8. Mitä kuuluu: Ne haber? 
9. Mikä sinun nimesi on: Senin adın nedir? 
10. Rakastan sinua: Seni seviyorum 

• suomi: Fince
• hyvä: iyi
• päivä: gün
• huomen: sabah
• ilta: akşam
• mikä: ne
• sinä: sen

Gördüğünüz gibi, Fince "seni seviyorum" derken kullandığımız sinua kelimesi Türkçeye "seni" olarak çevrilmekle birlikte ismin i hali değil, Fincedeki partitif halidir.

İpucu: Mikä nedir, mitä nedir diye bakıyorum, ikisi de "ne" demektir diye geçiyor çok yerde. Doğru ama, mitä meğer partitifmiş. Bir soru kelimesinin de partitifi olabileceğini öğrenmiş olduk. O zaman, partitifle ilgili bir sonraki teste bakayım.

Fince partitif partitiivi 1

Fincede Partitiivi Hale Giriş | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Partitifi öğrenmek Fince öğrenmekle neredeyse eşdeğermiş. O nedenle, partitifi ne zaman kullanacağımızı yavaştan öğrenmeye başlayalım. Fince sayılar başlıklı yazımın sonunda bir ipucu vardı, o upuzun sayıyı yazarken bazı kelimelerin sonuna bir "a" harfi eklenmişti ve bunların partitif haldeki kelimelere örnek olduğu yazıyordu. Fincede buna çok sık rastlıyoruz. Özet olarak, sayılardan sonra gelen kelimeler, belirsiz nesneler, sayılamayan miktarlar, sonlandırılmamış eylemler için partitif hal kullanılıyor. Türkçede partitif olmadığı için bize biraz değişik gelebilir ama bir şekilde halledeceğiz artık.

Sayılardan sonra gelen kelimeler partitif halde olacak. Yabancılık çekmeyelim diye önce yukarıda bahsettiğim yazıdaki sayının bir kısmını buraya kopyalayayım:

kaksimiljoonaa: kaksi, biliyorsunuz iki demek ve bir sayı. O zaman, kaksi'den sonra gelen kelime yani miljoona partitif halde yani miljoonaa olacak.

kolmesataa: Üç yüz demek istiyorsak, üçü takip eden yüz kelimesinin partitif olması gerekiyor yani sata→sataa. İpucu: Yksi yani birden sonra partitif kullanılmıyor; nolla yani sıfırdan sonra kullanılması gerekiyor.

neljäkymmentä: Kymmenen kelimesinin partitifi kymmentä. Sessiz harfle biten kelimelerde, kelimenin sonuna a harfi koymakla iş bitmiyor.

viisituhatta: Tuhat kelimesinin partitifi tuhatta.

Sayıdan sonra on, yüz, bin değil, başka bir kelime de gelebilir. Fark etmez, bu kelime de partitif olacak. 

kolme taloa: üç ev talo→taloa	kaksi naista: iki kadın nainen→naista	kahdeksan maata: sekiz ülke maa→maata
viisi keskusta: beş merkez keskus→keskusta	viisi olutta: beş bira olut→olutta	kahdeksan hevosta: sekiz at hevonen→hevosta

Bütün kelimeleri partitif yapmak o kadar kolay değil, kelimenin son harfi/harfleri nasıl yapacağımızı belirliyor. Fincede kelimelerin partitif yapılması ile ilgili kuralların bir kısmını aktarayım: 

• Normalde tek bir sesli harfle biten kelimelerin sonuna bir a harfi ekliyoruz.
• talo→taloa. 
• Fakat baktık kelime zaten iki sesli harfle bitiyor, üçüncü bir sesli harf, yani a harfi koyacak halimiz yok, araya bir -t harfi koyuyoruz.
• maa→maata
• Sessiz harfle biten kelimelerde de aynı şekilde t harfi koyuluyor.
• keskus→keskusta
• -nen ile biten kelimelerde -nen atılıp yerine -sta koyuluyormuş.
• nainen→naista

Büyükte eskide okulda başlıklı yazımı okumuş muydunuz bilmem. Orada, "Fincede bütün sıfat tamlamaları ve nesne ya da kişi aynı haldedir ve bunun için de aynı ekleri alır." diye çok önemli bir bilgi aktarmıştım. Yazının başlığı da bu kuralın Türkçeye uyarlanmasından geliyordu hatta. Aynı kural partitif için de geçerli. İpucu: Sadece nesneler değil, gereğinde sıfatlar da partitif oluyor.

Fincede beş bira demek için viisi olutta diyoruz yani olut partitif oluyor. Beş şişe soğuk bira derken de, hem şişe hem soğuk hem de bira, hepsi partitif oluyor.

viisi pulloa kylmää olutta: beş şişe soğuk bira

Fincede partitif konusu uzun ve önemli. Hepsi tek yazıya sığmaz. Ben şimdilik, sayılardan sonra gelen kelimeleri, öğrendiğim kadarıyla partitif yapayım.

Partitifle ilgili bir test hazırladım. Partitifle ilgili diğer yazılarımın bağlantılarını da veriyorum: Fince partitif Partitiivi 2, Fince partitif partitiivi 3, Fince partitif partitiivi 4

Fince iyi dilekler ve kutlamalar, Fince seni seviyorum

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• nainen: kadın
• talo: ev
• maa: ülke
• keskus: merkez
• olut: bira
• hevonen: at

Fince temel renkler

Bu yazıda Fince temel renkleri ve renklerle ilgili bazı sıfat ve fiilleri öğreniyoruz.

Bu konuyu ve diğer konuları web sitemde de bulabilirsiniz: Fincede Renkler | Keyfimce Fince (wordpress.com)

Väriliidut

• valkoinen: beyaz 
• keltainen: sarı
• oranssi: turuncu
• vaaleanpunainen/pinkki: pembe 
• punainen: kırmızı
• vihreä: yeşil
• sininen: mavi
• violetti: mor 
• ruskea: kahverengi
• harmaa: gri
• musta: siyah

Fince renk (väri) ve renkler (värit) demişken, Türkçeye "renkli" olarak çevrilebilecek iki sıfatımız var sırada, fakat anlamları farklı, bunları açıklayayım:

• värikäs: renkli; canlı, belirgin ve değişik renkleri olan
• värillinen: renkli; siyah, beyaz ve gri dışındaki bir renkte olan

Türkçede toprak rengi, krem rengi gibi klasikleşmiş renk tarifleri vardır. Kendimiz de bir rengi ifade etmek için benzetmeler yapabiliriz, çiğ kıyma rengi mesela, benim şimdi aklıma geldi örnek ararken. İşte bu gibi durumlarda da aşağıdaki sıfat kullanılıyormuş. 

• värinen: renginde 

Bu sıfatın kullanımına Wiktionary'den bir örnek, kypsän kirsikan värinen: olgun kiraz renginde. İpucu: Kirsikka bu durumda kirsikan olarak genitif yani genitiivi halde kullanılıyor. Böylece aslında kiraz renginde değil, kirazın renginde demiş oluyoruz. Sıfatlar da isimle aynı halde bulunmak zorunda olduğundan, kypsä da genitif halde kullanılarak kypsän oluyor. Sonuçta, "olgunun kirazın renginde" demiş oluyoruz.

Son sıfatımız yine bir ipucu ile birlikte geliyor. İpucu: Kelimelerin sonuna -ton ve ünlü uyumuna göre gerekirse -tön ekleri getirilerek bir şeyin yokluğunu belirten kelimeler yapılabiliyor.

• väritön: renksiz

Renklerle ilgili iki de fiilimiz var. Bunların şimdiki/geniş zaman ve geçmiş zaman* birinci tekil şahıs çekimlerini de verdim.

• värittää: renklendirmek (soyut anlamda da, daha canlı, hoş hale getirmek)
• väritän, väritin
• värjätä: rengini değiştirmek
• värjään, värjäsin

Kahverenginin bazı tonlarının ve başka sıfatların olduğu bir test için tıklayınız.

*Zaman belirten kelimelerle birlikte kullanılan geçmiş zaman

Fince iyi, kötü ve çirkin-sıfatlar

Bu yazının konusu Fince sıfatlar.

Fince-Türkçe sıfat listesi vermeden önce iki ipucu vereyim: İpucu: Fincede kötü sıfatının karşılığı olarak iki ayrı kelime veriliyor, huono ve paha. Bunlar eş anlamlı değil, arada fark var. Paha, kötücül, fena anlamında. Mesela, şeytanı kötü olarak nitelendirmek istersek paha, tadını beğenmediğimiz bir yemeği nitelendirmek istersek huono kelimesini kullanmalıymışız. Huono, "standartların altında" olan kötü anlamındaymış.

İpucu: Iso ve suuri ise birbirinin yerine daha sık kullanılan kelimeler olmakla beraber, fiziksel büyüklükler için iso kullanmak daha doğru anlaşılan. Mesela, tıbben kalpte büyüme tespit edilmişse iso, çok büyük bir kalbi var (sevgi dolu) gibi bir şey söylemek istiyorsak suuri diyeceğiz. Bir dağın büyük olduğunu söylemek istersek iso diyeceğiz ama burada suuri kullanırsak yüce bir dağ anlamına gelecek.

iyi	hyvä
kötü	huono/paha
doğru	oikea
yanlış	väärä
güzel	kaunis
çirkin	ruma
eğlenceli	hauska
sıkıcı	tylsä
mutlu	iloinen
mutsuz	surullinen
sağlıklı	terve
hasta	sairas
büyük	iso/Suuri
küçük	pieni
kolay	helppo
zor	vaikea
yeni	uusi
eski	vanha
açık	auki
kapalı	kiinni
soğuk	kylmä
sıcak	kuuma
ucuz	halpa
pahalı	kallis
lezzetli	herkullinen

Fince otuz fiil yazımda dediğim gibi, bir internet sitesinde diyor ki, dil öğrenmeye iyi bir başlangıç yapmak için öncelikle sık kullanılan 150 isim, 20 fiil, 20 sıfat, 20 zarf, 20 edat ezberlemeliymişiz. Buna ilaveten, öğreneceğimiz dilin alfabesini iyi öğrenmemiz ve sık kullanılan 100 ifade kalıbını ezberlememiz gerekirmiş. Böylece 230 kelimeyi ve 100 kalıbı ezberlersek toplamda 10 000'den çok cümle kurabilirmişiz. Ben sık kullanacağımızı düşündüğüm yirmi beş sıfat çıkardım. Bu sıfatlardan zarf oluşturmak da mümkün. Nasıl olduğunu Fince zarflar konulu yazımda bulabilirsiniz.

İpucu: Fincede ismin aldığı her eki ilgili sıfat da alıyor. Örneğin, isim çoğulsa, önündeki sıfat da çoğul oluyor; isme ayrılma eki (-den/-dan) gelmişse ilgili sıfata da geliyor.
İyi, Kötü ve Çirkin

Fince Tip 3 fiil çekimleri

Bu yazının konusu Fince Tip 3 fiillerin çekimi ile ilgili kurallar.

Bu gruptaki fiiller -lla/-llä, -nna/-nnä, -rra/-rrä, -sta/-stä ile yani iki sessiz ve bir sesli harfle bitenler. Bu tip fiilleri çekebilmek için önce -la/-lä, -na/-nä, -ra/-rä, veya -ta/-tä kısmını çıkarmak ve bulduğumuz köke -e- ekledikten sonra şahıs gösteren ekleri koymak gerekiyormuş.

Fiil çekmek için toplama çıkarma mı yapacağız yani? Hayır ama, her bir fiilin çekimini ayrı ayrı ezberlemek de zor. En iyisi, sık kullanılan bir Tip 3 fiilin çekimini ezberleyelim hem de kuralı öğrenelim.

tulla: gelmek 

• tulen: gelirim 
• tulet: gelirsin 
• tulee: gelir 
• tulemme: geliriz 
• tulette: gelirsiniz 
• tulevat: gelirler

Diğer bazı Tip 3 fiillerin geniş zaman çekimlerini aşağıda bulabilirsiniz. Güzelce ezberleyelim. Ezberlemekle kalmayıp incelersek kuralın işlediğini yani, fiilin mastar halinde en sonda bulunan sesli harfin ve önündeki sessizin çıkarılarak oraya bir -e harfi koyulduğunu, sonrasında da şahıs gösteren eklerin geldiğini de görebiliriz.

• menna→men
• menen, menet, menee, menemme, menette, menevät
• pestä→pes
• pesen, peset, pesee, pesemme, pesette, pesevät 
• työskennellä→työskentel
• työskentelen, työskentelet, työskentelee, työskentelemme, työskentelette, työskentelevät
• olla→ol
• olen ,olet, on, olemme, olette, ovat

Työskennellä fiiline bakıyorum da, o bir tuhaf geldi, evet, -lä kısmını atıp, bulduğumuz köke -e eklersek ve birinci tekil şahıs ekini koyarsak työskennelen olması gerekirdi halbuki bu työskentelen olmuş. Olla fiili de kurala uymuyor, onu da öyle kabul edeceğiz artık.

Yalnız, bu hayat hep böyle gitmeyle, gelmeyle, çalışmayla mı geçecek? Cevap hayırsa o zaman şöyle buyurun:

• hymyillä→hymyil
• gülümsemek
• hymyilen, hymyilet, hymyilemme, hymyilette, hymyilevät
• flirttailla→flirttail
• flört etmek
• flirttailen, flirttailet, flirttailee, flirttailemme, flirttailette, flirttailevat
• suudella→suutel
• öpmek
• suutelen, suutelet, suutelee, suutelemme, suutelette, suutelevat

İki fiilin çekiminde zayıf ünsüzün kuvvetli ünsüze dönüştüğüne dikkat edelim: työskennellä fiilinin çekiminde -nn, -nt olarak değişmişti. Suudella fiilinde de, -d harfi -t oldu. Bu konuda bilgiyi Fince Tip 4 fiil çekimleri yazısında bulabilirsiniz. İsterseniz Fince otuz fiil başlıklı yazıda verdiğim fiillere de bir bakın, Tip 3 olanları belirleyin. 

Yazıda geçen Fince kelimeler ve Türkçe karşılıkları:

• mennä: gitmek
• työskennellä: çalışmak
• pestä: yıkamak
• olla: olmak
• hymyillä: gülümsemek
• flirttailla: flört etmek
• suudella: öpmek

Fince sayılar

Bu yazının konusu Fince sayılar ve günlük konuşmadaki kısaltmaları.

Bu konuyu Fincede Sayılar | Keyfimce Fince (wordpress.com) adresinde de bulabilirsiniz.

Fincede sayılar aralık bırakmadan yazılıyor. Türkçede ise bildiğiniz gibi, iki ve daha çok haneli sayılar ayrı yazılır, on iki, yüz otuz beş gibi. Neyse, biz önce ona kadar saymasını bir öğrenelim. Bunların her biri farklı bir kelime ve bize her zaman lazım. 

Sıfırla başlayalım: nolla

Numerot

1 – yksi

2 – kaksi

3 – kolme

4 – neljä

5 – viisi

6 – kuusi

7 – seitsemän

8 – kahdeksan

9 – yhdeksän

10 – kymmenen

Aşağıda gördüğünüz 11-19 arası sayılar, 1 ile 9 arasındaki sayıların arkasına -toista getirilerek oluşturuluyor. 

11 – yksitoista

12 – kaksitoista

13 – kolmetoista

14 – neljätoista

15 – viisitoista

16 – kuusitoista

17 – seitsemäntoista

18 – kahdeksantoista

19 – yhdeksäntoista

Yirmi, otuz, kırk ve sonrasındakiler için ise 1 ile 9 arasındaki sayıların arkasına -kymmentä (on yani kymmenen'in bir türevi) getiriliyor. Yirmi bir, elli beş vb. sayıların oluşturulmasında sistem x.10+y şeklinde. Her birini tek tek yazmadım artık, aşağıda örnekleri var, hepsine uyarlayabiliriz. 

20 – kaksikymmentä

• 21 – kaksikymmentäyksi

30 – kolmekymmentä

• 32 – kolmekymmentäkaksi

40 – neljäkymmentä

• 43 – neljäkymmentäkolme

50 – viisikymmentä

• 54 – viisikymmentäneljä

60 – kuusikymmentä

• 65 – kuusikymmentäviisi

70 – seitsemänkymmentä

• 76 – seitsemänkymmentäkuusi

80 – kahdeksankymmentä

• 87 – kahdeksankymmentäseitsemän

90 – yhdeksänkymmentä

• 98 – yhdeksänkymmentäkahdeksan

Daha büyük sayılara gelirsek: 

• 100 – sata
• 1,000 – tuhat
• bir milyon – miljoona
• bir milyar – miljardi
• bir trilyon – biljoona

İpucu: Sayıları çok uzun ya, Finler konuşurken sayıları kısaltıyorlarmış. Mesela, 20-90 arasındaki sayılarda bulunan -kymmentä, -kymment hatta -kyt(ä) haline geliyormuş. Kolme, neljä ve seitsemän, -kytä ile birlikte kullanılırken kol-, nel- ve seit- haline geliyormuş. Bu durumda, kolkytäkolme "33" demek oluyor veya seitkytäneljä "74" demek. Bunları Fince konuşulan ortamlarda kapmayı umuyorum.

• Rakamla yazın, yazıyla gelsin! Linke tıkladığınızda sayfanın en altına inin, orada bir arama kutusu var, yazılışını görmek istediğiniz sayıyı o kutucuğa yazıp "send" düğmesine tıklayın, sayının Fincesini gösteriyor. Kendi kendimize oradan çalışabiliriz.

Fince sayılardan bahsedilen internet sayfalarında şöyle uzun bir sayının yazılışını vermek adetten olmuş gördüğüm kadarıyla. Ben de yukarıda bağlantısını verdiğim sitedeki uygulamadan yararlanıp 2 345 762 sayısının yazılışını buldum, aşağıda görebilirsiniz. Haydi hepimize kolay gelsin.

kaksimiljoonaakolmesataaneljäkymmentäviisituhattaseitsemänsataakuusikymmentäkaksi

İpucu: Dikkatinizi çekti mi, yukarıda milyon için miljoona, yüz için sata, on için kymmenen, bin için tuhat demiştik ama 2 345 762 yazarken bunlar miljoonaa ve sataa oldu, yani arkalarına birer "a" harfi eklendi. Tuhat tuhatta, kymmenen ise kymmentä oldu. İşte bunlar, kelimelerin "partitivi" yani partitif denen haline örnekler.